NHỮNG HẠT NGỌC TRÍ TUỆ PHẬT GIÁO
Nguyên tác: Gems of Buddhist Wisdom
Buddhist Missionary Society, Malaysia, 1983, 1996
Thích Tâm Quang dịch
III. PHẬT GIÁO VÀ ĐỜI SỐNG
14. ĐỜI SỐNG MONG MANH, CHẾT LÀ ĐIỀU CHẮC CHẮN
- Hòa Thượng Tiến Sĩ K. Sri Dhammananda
"
Đời sống
mong manh, chết là điều chắc chắn" Đó là câu
châm ngôn nổi tiếng trong
Phật Giáo. Biết rõ Chết
mong manh và là một
hiện tượng tự nhiên mà
mọi người phải đương đầu,
chúng ta không nên sợ cái chết. Nhưng tất cả
chúng ta đều
sợ chết vì không nghĩ về điều không tránh được.
Chúng ta thích
bám víu vào
đời sống, vào xác thân và phát triển quá nhiều
tham dục và
luyến ái.
Một đứa trẻ ra đời đem niềm vui và
hạnh phúc cho những người gần gũi và
thân thiết. Dù người mẹ
đau đớn cùng cực lúc sanh nhưng vẫn
vui mừng và
thích thú. Người mẹ
cảm thấy được
đền bù xứng đáng sau nhiều khó khăn và
đau đớn.
Tuy nhiên, đứa trẻ lọt lòng ra đã khóc hình như nó muốn nói ra nó cũng phải chịu
đau khổ của kiếp làm người. Đứa trẻ lớn lên thành một thanh niên rồi
trưởng thành, tạo hàng loạt
hành vi thiện và
bất thiện. Rồi nó trở nên
già nua và
cuối cùng từ giã cõi đời này bỏ lại bạn bè và
thân quyến buồn đau: cuộc sống của một
con người là thế đấy.
Con người cố gắng tránh thoát
nanh vuốt của
tử thần nhưng không một ai có thể
thoát khỏi. Đến lúc chết gần kề, đầu óc
liên tưởng đến
của cải tích lũy, và
lo sợ quá đáng về những đứa con
thân yêu thân cận, và
cuối cùng, nhưng không kém phần quan trọng,
con người lo lắng quá sức về xác thân của chính mình mặc dù
chăm sóc chu đáo và
cẩn trọng nhưng nay đã
suy nhược,
kiệt quệ và tan rã. Thật
đau đớn khi phải
xa lìa xác thân. Không thể
chịu đựng được nhưng không thể tránh nổi. Đó là tâm trạng của
mọi người khi từ giã cõi đời này với than van và rên rỉ. Sự
đau đớn về cái chết thật khủng khiếp, đó là một
thái độ phát xuất bởi
vô minh.
Sợ ChếtCon người bị
lo âu không phải vì
ngoại cảnh mà vì
niềm tin và tưởng tượng về
đời sống và mọi thứ của mình. Cái chết, chẳng hạn, tự nó không khủng khiếp: Khiếp sợ và
kinh hãi chỉ do
tâm trí chúng ta tưởng tượng mà ra. Với những kẻ không dám
đối đầu với
thực tại, khổ đau thật sự khủng khiếp và không thể
chấp nhận được. Nhưng nếu
chúng ta biết đương đầu với
sự thật, nó sẽ làm dịu bớt hay loại trừ cái khủng khiếp của sự
sợ hãi.
Đời sống ví như viên đạn lao thẳng tới
mục tiêu tức cái chết.
Nhận thức được như vậy,
chúng ta phải
can đảm trực diện với
hiện tượng tự nhiên này. Muốn được
tự do trong đời sống,
chúng ta phải không
sợ chết. Hãy nhớ lại khoa học dạy ta thế nào về tiến trình của cái chết? Nó chỉ là sự xói mòn
sinh lý của cơ thể
con người.
Chúng ta đừng sợ hãi và tưởng tượng hay tiên đoán về những sự khủng khiếp không bao giờ đến cả. Một thầy thuốc
nổi tiếng Sir William Oslet nói như sau: "Trong
kinh nghiệm hành nghề lâu năm của tôi, tôi thấy hầu hết những người chết thực sự không
đau đớn và sợ hãi"
Một trợ y lão thành
cho biết: "Hình như thảm kịch lớn nhất đối với tôi là
mọi người suốt đời bị nỗi
sợ chết ám ảnh. Khi chết đến, ta thấy nó cũng
tự nhiên như
bản chất cuộc sống. Chỉ có rất ít người
sợ chết khi đã sống trọn
cuộc đời. Trong tất cả
kinh nghiệm tôi đã
trải qua, tôi chỉ thấy có một người có vẻ
sợ hãi - một
phụ nữ đã làm điều dữ cho người chị nay đã quá trễ để hối cải".
"Một điều lạ lùng và
đẹp đẽ sẽ đến dù là nam hay nữ khi họ đã sống
trọn đời. Tất cả mọi
sợ hãi,
hãi hùng đều biến mất. Tôi thường ngắm
tia sáng bình minh
hạnh phúc trong ánh mắt họ khi họ
nhận thức điều đó là
sự thật. Đó là tất cả
ân huệ của Tạo Hóa."
Vì tham sống nên sự
sợ chết được hình thành một cách thiếu
tự nhiên. Nó tạo
lo âu mạnh mẽ
trong đời sống đến nỗi làm
con người không bao giờ dám
mạo hiểm làm điều gì dù đó là
lẽ phải. Người đó sống trong
sợ hãi lo lắng về bệnh tật và các
tai nạn có thể xẩy ra cướp
mất mạng sống quý giá của mình.
Nhận thức được cái chết là điều không tránh nổi, kẻ yêu đời
trần thế sẽ đắm trong nhiệt thành
cầu nguyện với niềm
hy vọng linh hồn sẽ được lên
thiên đàng. Không một ai có thể
hạnh phúc giữa cơn lốc của
sợ hãi thấp hèn lo lắng như vậy. Nhưng thật khó có thể
coi thường hay không
lưu ý đến những
bộc phát tự nhiên của
bản năng để tự
bảo vệ.
Tuy nhiên có một
phương pháp để
vượt qua sự
sợ hãi này. Hãy quên đi
quan niệm về cái 'tôi'; hãy đem
tình thương phục vụ nhân loại và tỏ
tình thương với người khác. Say mê
phục vụ tha nhân, chẳng bao lâu bạn sẽ tự mình
thoát khỏi cái tự kỷ
luyến ái nặng nề, mơ ước,
kiêu căng, và tự tôn.
Bệnh và Chết
Bệnh và chết cả hai đều là việc xẩy ra
tự nhiên trong đời sống của
chúng ta, và
chúng ta phải
chấp nhận điều đó với sự
hiểu biết. Theo thuyết
tâm lý hiện đại,
nguyên nhân tinh thần căng thẳng quá mức là do không dám đương đầu và
chấp nhận thực tại cuộc đời.
Nếu không vượt qua hay khuất phục được sự
căng thẳng đó sẽ gây nên bệnh
trầm trọng. Trong khi bênh hoạn mà quá
lo lắng hay
thất vọng chỉ làm cho bệnh tăng lên. Về cái chết, đối với những người có
tâm hồn và hành động
trong sạch, chết chẳng có gì
đáng sợ cả.
Chúng ta chẳng là gì cả mà chỉ là sự
kết hợp của
tâm trí và thể xác, do vậy
tâm trí và thể xác không chết riêng.
Nghiệp báo do những hành động xấu của
chúng ta đã gây nên
trong đời trước theo
chúng ta vào lúc
tái sanh khiến
chúng ta phải chịu những khổ đau
trong đời này.
Sự kiện như vậy có thể tránh được nếu
chúng ta hết sức nỗ lực tạo
công đức bằng
cách sống một
cuộc đời đạo hạnh và làm những
hành vi đạo đức bất kỳ ở đâu và vào bất cứ lúc nào. Làm như thế
chúng ta có thể đương đầu với cái chết một cách
can đảm và
thực tế phù hợp với
Phật pháp. Không có vị 'cứu tinh' nào có thể lãnh
gánh nặng và cứu vớt
chúng ta khỏi
hậu quả các
hành vi sai trái của
chúng ta.
Chúng ta luôn luôn tự mình nhớ tới lời
Đức Phật khuyên: "Hãy tin và
nương tựa vào chính mình, hãy
gắng sức và chuyên cần". Người
Phật Tử không sầu thảm
bi thương trước cái chết của một người thân hay bạn hữu. Không có gì có thể
ngăn cản được bánh xe
nhân quả. Khi một người chết, nghiệp do họ tạo nên sẽ theo họ đến
cuộc đời mới. Người còn lại phải
chịu đựng sự mất mát với
bình tĩnh và
hiểu biết. Chết là một tiến trình không tránh được trên
thế gian này. Đó là một
điều chắc chắn trong
vũ trụ này. Khu rừng có thể
trở thành đô thị và
đô thị có thể tr? thành bãi cát. Núi có thể
biến thành hồ. Điều không
chắc chắn có thể xẩy ra ở khắp
mọi nơi nhưng cái chết là điều không thay đổi. Tất cả mọi thứ chỉ là tạm bợ.
Chúng ta có cha ông, cha ông của
chúng ta cũng có cha ông nhưng bây giờ họ ở đâu! Họ đều đã qua đời.
Đừng nghe kẻ
ngụy biện cho rằng
chúng tôi đang trình bày một
quan niệm yếm thế bi quan. Đó là
quan điểm thực tế nhất trong tất cả
chủ nghĩa. Tại sao
chúng ta lại không
thực tế mà
mù quáng trước sư kiện
thực tế đó? Có phải cái chết không thiêu đốt m?i thức? Nó thiêu mọi thứ. Nhưng đừng quên điều này:
Vai trò của cái chết là làm cho
mọi người ý thức được số phận của mình; dù cho cao sang đến đâu, dù cho kỹ thuật và y khoa
tiến bộ đến mức nào đi nữa, cái chết vẫn như nhau: hoặc ở trong quan tài hay
trở thành một nắm tro tàn. Vậy ta có nên mặc áo tang để than khóc
đời sống trở thành tro tàn không? Không, đó không phải là
mục đích cuộc đời mà cũng chẳng phải là
mục đích cái chết. Tiến trình của sinh là một tiến trình
liên tục cho đến khi
chúng ta trở nên toàn hảo.
Ảnh Hưởng Vẫn Còn
Đức Phật nói: "Thân xác
con người tuy thành tro bụi, nhưng
tên tuổi và
ảnh hưởng vẫn còn".
Ảnh hưởng của
tiền kiếp đôi khi
sâu rộng, mạnh hơn
ảnh hưởng của xác thân đang sống với một số khả năng hạn hẹp. Đôi khi
chúng ta hành động theo
tư tưởng của những nhân vật mà xác thân đã thành tro bụi. Những
tư tưởng như vậy đóng một
vai trò quan trọng trong những hành động của
chúng ta. Mỗi người sống được cho là
hỗn hợp của một phần thân xác
tổ tiên đã khuất.
Trong ý nghĩa ấy,
chúng ta có thể nói rằng những
anh hùng trong qúa khứ, những
đại triết gia, những
hiền nhân, thi nhân và nhạc sĩ của mỗi dân tộc vẫn đang sống với
chúng ta. Vì
chúng ta kết nốiä với những liệt sĩ và những nhà
tư tưởng trong
quá khứ,
chúng ta có thể chia sẻ những
tư tưởng khôn ngoan, những
lý tưởng cao thượng và cả đến
âm nhạc bất hủ của nhiều
thời đại. Dù rằng thân xác của họ đã chết, nhưng
ảnh hưởng của họ vẫn còn. Xác thân chẳng là gì cả mà chỉ là sự tổng hợp
trừu tượng sản sinh ra một
hỗn hợp thay đổi không ngừng các
thành phần hóa chất.
Con người hiểu rằng
đời sống của mình chỉ là một giọt nước trên con sông đang chảy và nên
vui vẻ đóng góp một phần của mình cho dòng sông cuộc sống.
Người không biết
bản chất của
đời sống, sẽ bị
chìm đắm trong
bùn lầy của
thế gian này. Người đó khóc than, rên rỉ, và đôi khi cũng
mỉm cười để rồi lại khóc than. Nhưng khi biết được
thực chất của mình, người đó sẽ
từ bỏ tất cả những cái tạm bợ và tìm cầu
Vĩnh Cửu. Trước khi
đạt được Vĩnh Cửu, người đó phải đương đầu với hết cái chết này đến cái chết khác. Vì cái chết không thể
chịu đựng nổi,
con người có nên
cố gắng khắc phục sự
tiếp diễn không ngừng cái
vòng sanh tử hay không?
Theo
Phật Giáo, đây không phải là kiếp sống đầu và kiếp sống
cuối cùng của
chúng ta trên
thế gian này. Nếu bạn làm điều thiện với
lòng tin tưởng, bạn sẽ có
đời sống tốt đẹp hơn ở
kiếp sau. Mặt khác nếu bạn
cảm thấy bạn không muốn
tái sanh mãi mãi, bạn phải
cố gắng phát triển
tâm trí và
loại bỏ tất cả
tinh thần ô trược.
Triết
Lý Phật Giáo
Các bậc thánh cao thượng đã
đạt được bậc cao nhất của
toàn thiện không khóc than trước sự ra đi của những người thân gần gũi vì các ngài đã
loại bỏ hoàn toàn được
cảm xúc thường tình. Đức Anurudha, đạt
quả vị A La Hán, không khóc khi
Đức Phật nhập diệt.
Tuy nhiên Đức
A Nan lúc đó chỉ là
Tu Đà Hoàn mới đạt
quả vị thứ nhất trong các bậc thánh, đã không kìm giữ được khóc than. Các
tỳ kheo khóc than phải nhớ tới
quan niệm của
Đức Phật về những
hoàn cảnh có
bản chất như vầy:
"Ông
A Nan, có phải
Đức Phật đã từng dạy
chúng ta rằng những gì sanh ra, những gì
hiện hữu, và những gì duyên hợp đều đi đến tan rã? Đó là
tính chất của duyên hợp. Khi duyên hợp
xuất hiện chúng phải mất đi - Và khi những duyên hợp đó hết,
Tịch Tịnh hiện tiền". Những lời dạy trên đây
mô tả nền móng mà
dựa vào đó cấu trúc của Triết
Lý Phật Giáo được
xây dựng.
Nguyên Nhân Của Khổ Đau
Nguyên nhân của các
buồn phiền và khổ đau là do
Luyến Ái (Tanha) dưới mọi dạng thức. Nếu
chúng ta muốn vượt khổ đau,
chúng ta phải bỏ
luyến ái - không phải chỉ
luyến ái người mà
luyến ái của cải nữa. Đó là
sự thật -
chân lý là bài học mà cái Chết
cho biết.
Luyến ái cung cấp cho
chúng ta nhiều thứ để
thỏa mãn cảm xúc, và dẫn ta vào
con đường trần tục. Nhưng
cuối cùng luyến ái ấy
trở thành nguyên nhân tất cả
đau khổ của
chúng ta.
Nếu không học bài học này, cái chết có thể tấn công và
khủng bố chúng ta. Sự việc này đã được
Đức Phật soi sáng rõ ràng. Ngài dạy: "Cái chết sẽ mang
con người đi khỏi dù người đó cố bám lấy con cái và
của cải, giống như một trận lụt lớn cuốn sạch cả ngôi làng đang ngủ".
Lời dạy này ngụ ý là nếu ngôi làng đó
tỉnh thức và
cảnh giác thì có thể
tránh khỏi sự tàn phá của lũ lụt.
Ai Cũng Phải Chết
Chúng ta hãy
nghiên cứu việc
Đức Phật giải quyết vấn đề cho hai người vì
luyến ái mà cái chết làm cho
đau khổ. Một người là Bà Kisagatomi. Đứa con
duy nhất của bà ta bị rắn cắn chết. Bà ta bồng đứa con trai chết đến
cầu cứu Đức Phật.
Đức Phật bảo bà hãy đem đến cho
Đức Phật một vài
hạt giống cải của một
gia đình không có ai chết,
Đức Phật sẽ chữa cho. Nhưng Bà ta không thể
tìm thấy một
gia đình nào như thế . Tất cả các
gia đình mà Bà đã đến thì không nhà nào là không khóc than hay đã khóc than về cái chết của một người thân vào lúc nào đó. Bà đã hiểu sự thực đắng cay: ai cũng phải chết. Cái chết giáng xuống tất cả
mọi người và không chừa ai cả. Buồn đau là
di sản đối với
mọi người.
Một người khác được
Đức Phật dạy là Patacara.
Trường hợp của Bà này
bi thảm hơn. Chỉ trong một
thời gian ngắn, Bà mất hai đứa con, chồng, anh em,
cha mẹ và tất cả
của cải. Buồn đau đến
mất trí, Bà đã lõa lồ chạy như điên như dại trên đường phố
cho đến khi gặp
Đức Phật.
Đức Phật đã giúp Bà
trở lại bình thường bằng cách
giảng giải cho Bà nghe cái chết là một
hiện tượng tự nhiên của tất cả
mọi người.
"Con đã
đau khổ nhiều lần như thế này, chứ không phải lần này thôi, Patacara; con đã
đau khổ nhiều lần trong những
tiền kiếp của con.
Đã lâu, con
đau khổ vì cái chết của cha, mẹ, con cái và những người thân của con. Trong khi
đau khổ như vậy, nước mắt của con thật nhiều hơn nước ở biển cả".
Cuối cùng, Patacara
nhận thức được cái bất trắc của
đời sống. Patacara và Kisagotami cả hai
hiểu rõ cái khổ và đều cảm nhận được sự
đau khổ về cái chết do
kinh nghiệm bi thảm. Bằng cách hiểu sâu sắc
Chân Lý Cao Quý Thứ Nhất của
Tứ Diệu Đế về khổ thì ba
Chân Lý Cao Quý còn lại cũng hiểu được. Ngài nói: "Này các
Tỳ Kheo, hiểu được khổ, đây là khổ, cũng hiểu được
nguyên nhân của khổ, đây là
diệt khổ, và
con đường dẫn đến
chấm dứt khổ".
Năm UẩnTrong Kinh Phật, chết được định nghìa là sự tan rã của Uẩn. Những uẩn này là
năm uẩn: thọ, tưởng hành, thức, và sắc hay
vật chất. Bốn uẩn đầu thuộc về
tinh thần hay nama, họp thành
đơn vị của thức. Uẩn thứ năm, rupa là
vật chất hay
vật lý uẩn. Sự
phối hợp của tâm
vật lý đó theo
quy ước được gọi là
cá nhân,
con người hay cái Tôi. Cho nên những
cá thể hiện hữu như thế không phải là
cá nhân nào mà là hai
thành phần cấu tạo cơ bản của
tinh thần và
vật chất,
thành phần này là những
hiện tượng hiếm.
Chúng ta không coi
năm uẩn này là những
hiện tượng mà là một
thực thể vì lẽ do cái tâm tự lừa dối
chúng ta, do
ham muốn bẩm sinh của
chúng ta cho những thứ nói trên là của ta để
thỏa mãn cái Ngã quan trọng của
chúng ta.
Chúng ta sẽ thấy được bộ mặt thật của sự vật nếu
chúng ta chịu nhẫn nại và có
ý chí. Nếu
chúng ta quay vào
nội tâm và
quán chiếu bề sâu của tâm khảm,
chú tâm và
nhận xét một cách khách quan, không hề
liên tưởng đến
bản ngã và rồi thì trau dồi việc
thực hành này trong một
thời gian như
Đức Phật dạy trong Kinh Sati Patthana,
chúng ta sẽ thấy
năm uẩn không phải là một
thực thể mà là một loạt các tiến trình
vật chất và
tinh thần. Rồi
chúng ta sẽ không nhầm cái
bề ngoài với cái thực.
Chúng ta sẽ nhìn thấy
năm uẩn này phát sinh và biến đi
liên tục nhanh chóng. Chúng luôn luôn
biến đổi từng phút từng giây, không bao giờ tĩnh mà động, không bao giờ là
thực thể mà luôn luôn Biến Hiện.
Tái SanhBốn uẩn
tinh thần, hay thức và ba nhóm của
yếu tố tinh thần khác tạo thành Nama hay
đơn vị của thức,
biến chuyển không ngừng, nổi lên rồi lại biến đi nhưng không cùng một khung cảnh vì khung cảnh đó cũng
biến hóa luôn. Chúng phải lập lại ngay một nền tảng
tự nhiên mới (Sắc), một lớp
vật chất tươi mới như trước để
hoạt động điều hòa. Nghiệp luật về mối quan hệ làm công việc này và
ngay lập tức sự tái sắp xếp các uẩn xẩy ra và
chúng ta gọi đó là
tái sanh.
Nhưng phải hiểu rằng, theo
niềm tin Phật Giáo, không có sự
đầu thai của một
linh hồn hay một chất nào từ một thân xác này đến một xác thân kia. Theo triết
lý Phật Giáo cái thực sự xẩy ra là Javana hay tiến trình
tư tưởng chủ động của người sắp chết phóng ra một số lực thay đổi
tùy theo sự
thanh tịnh của năm chập
tư tưởng trong loạt này (Năm thay vì bảy chập
tư tưởng như thường lệ).
Những lực này được gọi là Karma Vega hay
năng lượng nghiệp tự nó
lôi cuốn vào lớp
vật chất tạo ra bởi
cha mẹ trong dạ
con người mẹ. Uẩn
vật chất trong hợp chất phôi thai phải có những
đặc tính khả dĩ có thể
tiếp nhận loại
năng lượng nghiệp
đặc biệt này. Sự
lôi cuốn theo cách thức này của những loại uẩn
vật chất khác nhau tạo ra bởi
cha mẹ xuất hiện do
hoạt động của cái chết và đem lại sự
tái sinh thuận lợi cho người sắp chết . Một
tư tưởng bất thiện sẽ đưa đến một
tái sanh không
thuận lợi.
Một Cụm
Yếu Tố và
Năng LượngTóm lại, sự
phối hợp của
năm uẩn gọi là sanh. Sự
hiện hữu của những uẩn đó thành một cụm được gọi là
đời sống. Sự tan rã cũa chúng gọi là chết (tử), và sự tái
phối hợp của những uẩn ấy gọi là
tái sanh.
Tuy nhiên, một người
bình thường không dễ dàng gì hiểu được tại sao những cái gọi là uẩn đó lại có thể tái
phối hợp.
Hiểu rõ bản chất của các
yếu tố, nặng lượng
tinh thần và nghiệp cùng với sự song hành của
năng lượng vũ trụ rất quan trọng trên
phương diện này. Một số người cho rằng
biến cố đơn giản và
tự nhiên - cái chết là sự tan rã của
năm uẩn, và sau đó chẳng còn gì
tồn tại nữa. Có người lại cho rằng chết có nghĩa là sự chuyển tiếp
linh hồn từ một thân xác này đến một thân xác khác; và với một số khác nữa, chết là sự kìm giữ
vĩnh viễn một
linh hồn chờ đợi ngày
xét xử. Với người
Phật Tử, chết chẳng là gì cả mà chỉ là tạm
chấm dứt một
hiện tượng tạm thời. Chết chưa phải là một sự hủy diệt
hoàn toàn của cái được gọi là
chúng sanh.
Nguyên Nhân Cái Chết
Theo
Phật Giáo, chết xẩy ra trong bốn
nguyên nhân sau đây:
- Mạng căn (hay thọ mạng) ấn định của chúng sanh mỗi loài đã hết. Cái chết này gọi là mạng triệt (Ayukkhaya)
- Năng lượng Nghiệp gây nên sự sanh của người chết đã kiệt. Cái chết này gọi là Kamma-kkhya (Nghiệp dĩ)
- Sự chấm dứt cùng một lúc của hai nguyên nhân trên. (Ubbayakkhaya)
- Cuối cùng có thể do những hoàn cảnh bên ngoài như tai nạn, biến cố bất ngờ, hiện tượng thiên nhiên hay Nghiệp quả từ kiếp trước không đề cập tại điều 2. Cái chết này gọi là Upachedake.
Có một sự tương đồng rất đúng để
giải nghĩa bốn
trường hợp chết trên đây . Nó
tương tự chiếc đèn dầu. Ánh sáng đèn dầu có thể tắt vì một trong những
nguyên nhân:
- Bấc trong ngọn đèn đã cháy hết. Điều này giống như cái chết vì thời gian cho một kiếp đã hết.
- Dầu đã cạn giống như nghiệp lực đã hết
- Dầu và bấc đã cháy hết cùng một lúc giống như cái chết do cả hai nguyên nhân phối hợp đề cập tại 1 và 2.
- Hậu quả của những yếu tố bên ngoài như gió thổi làm đèn tắt - giống như chết do nguyên nhân ngoại cảnh.
Cho nên, Nghiệp không phải là
nguyên nhân duy nhất của cái chết. Cũng có những
nguyên nhân bên ngoài gây ra cái chết.
Giáo lý của
Đức Phật minh định
rõ ràng Nghiệp không thể
giải thích tất cả những việc xẩy ra.
Đương Đầu Với
Thực TếLàm sao ta có thể đương đầu với các sự việc không thể tránh được này một cách tốt nhất? Nên tiên liệu và
suy nghĩ là cái chết trước sau cũng phải đến. Điều này không có nghĩa là người
Phật Tử quan niệm cuộc đời là
ảm đạm. Chết là một sự thực và ta phải đương đầu - và
Phật Giáo là một
tôn giáo của
lý trí huấn luyện các
tín đồ trực diện với các
sự kiện, dù các
sự kiện này làm ta không
hài lòng. Trưởng Giáo Nanak (vị khai sáng ra Đạo Sikh) nói: "Thế gian
sợ chết, với tôi, chết đem niềm vui". Thật
rõ ràng những vĩ nhân và những người cao thượng không
sợ chết và sẵn sàng
chấp nhận nó. Nhiều vĩ nhân đã
hy sinh mạng sống của mình cho
phúc lợi và
hạnh phúc của
nhân loại.
Tên tuổi của các vị này đã được
lưu truyền trên bảng vàng
lịch sử cho
hậu thế.
Saul Alynksy, một người Mỹ đã
quá vãng nói: "Điều
đơn giản quan trọng nhất mà tôi đã học được là tôi sắp được chết. Vì một khi
chấp nhận cái chết,
đột nhiên bạn sẽ thấy
tự do trong cuộc sống. Bạn không còn phải
lo lắng ngoại trừ cuộc sống của bạn có thể
sử dụng một cách khôn khéo - để
thúc đẩy một
sự nghiệp mà bạn tin vào". Đó là đường lối ra sao mà các nhà
tư tưởng lớn nghĩ như thế nào về
quan niệm chết.
Cái Chết Không Tránh Được
Thật là một
nghịch lý khi
chúng ta thấy cái chết đã cướp đi biết bao sinh mạng của
nhân loại nhưng
chúng ta ít khi nghĩ đến cái
ý tưởng đó là
chúng ta cũng thế, trước sau cũng
trở thành nạn nhân của
tử thần. Vì quá
luyến ái cuộc đời,
chúng ta không muốn mang trong lòng
tư tưởng yếu đuối, nhưng
thực tế cái chết là một sự thực
hiển nhiên.
Chúng ta muốn đặt
ý nghĩ khiếp sợ đó càng xa càng tốt và tự lừa dối mình rằng chết là một điều xa vời, một điều không
cần phải lo lắng.
Chúng ta phải có đủ
can đảm để đương đầu với
sự thật ấy.
Chúng ta phải sẵn sàng trực diện với sự thực này. Chết là điều có thật. Chết là một sự thực. Nếu
chúng ta nhận thức được như vậy, và biết rằng cái chết không
tránh khỏi,
chúng ta hãy coi nó như một sự
bình thường chứ không phải là một
biến cố khiếp đảm, để khi nó đến,
chúng ta sẽ có thể đương đấu với nó một cách
bình tĩnh,
can đảm và tự tin.
Bổn Phận và
Trách NhiệmBiết rằng một ngày nào đó, cái chết sẽ cướp mạng sống của
chúng ta,
chúng ta phải
bình tĩnh,
can đảm và tự tin để làm tròn
nhiệm vụ và
trách nhiệm với
gia đình.
Chúng ta không nên chần chừ. Những việc gì có thể làm được hôm nay, đừng để đến ngày mai.
Chúng ta không nên
phí phạm thì giờ và nên sống một cách hữu ích. Những bổn phận đối với vợ, chồng, và con cái phải được
thi hành đúng lúc. Để tránh gây khó khăn và
phức tạp cho
gia đình do sự
cẩu thả,
chúng ta đừng chờ đợi đến lúc
cuối cùng mới viết di chúc. Cái chết có thể đến với
chúng ta bất cứ lúc nào - nó không chờ đợi ai cả.
Chúng ta nên trực diện với cái cùng tột này với
can đảm và
trầm tĩnh.
Ái Dục và
Vô MinhCó
thể chế ngự được cái chết không? Câu
trả lời là: Có cái chết
tồn tại vì có cái sanh. Có hai khâu
liên hệ trong
chu trình cuộc sống, được gọi là -
Paticca Samuppada (
Lý Nhân Duyên). Tổng cộng có tất cả là mười hai khâu trong chu trình này, một số trong đó là Klesas hay
bất tịnh.
Một số nghiệp (kammas) hay hành động đưa đến vipakas hay kết quả (trong chu trình
tái sanh), và cứ
tiếp diễn. Sự
tiếp diễn không kể siết của
sanh tử được gọi là
luân hồi. Nếu
chu trình cuộc sống có thể bị ngưng lại được, nó chỉ có thể
kết liễu ở giai đoạn
bất tịnh tức Avijja (
Vô Minh) và Tanha (Ái) - Chúng là gốc rễ của vòng sanh
cần phải được
tiêu diệt. Cho nên nếu
chúng ta cắt
Tham ái và
Vô minh - sẽ
chế ngự được sanh,
vượt qua được
luân hồi, và sẽ đạt
Niết Bàn.
Chúng ta phải
cố gắng hiểu rằng
mọi việc trong
vũ trụ này đều
mong manh. Cuộc sống chỉ là
ảo giác hay
ảo tưởng. Khi ta
phân tách mọi thứ bằng khoa học hay triết lý, không
ham muốn vị kỷ,
cuối cùng chúng ta không thấy gì cả mà chỉ là
hư không.