HOA VO� �U
( Ta�p I)
[mucluc][loidausach][p1][p2][p3][p4][p5][p6][p7][p8]
CHA�NH T�N VA� ME� T�N
Ho�m nay chu�ng to�i se� no�i �e� ta�i Cha�nh t�n va� me� t�n. Tr���c khi ba�n ve� va�n �e� na�y chu�ng ta pha�i hie�u the� na�o la� Pha�t, the� na�o la� �a�o Pha�t. Ne�u chu�ng ta bie�t Pha�t, bie�t �a�o Pha�t th� chu�ng ta m��i co� the� no�i cha�nh t�n, me� t�n ����c, ch�� kho�ng hie�u Pha�t ma� no�i cha�nh t�n, me� t�n e se� hie�u la�m. Cho ne�n tr���c he�t to�i se� no�i ve� Pha�t va� �a�o Pha�t. Chu�ng ta la�u nay �o�c sa�ch nghie�n c��u, nha�t la� sa�ch co�. Quy� v� tha�y trong ca�c quye�n sa�ch x�a, kho�ng du�ng t�� Pha�t ma� no�i �e�n Pha�t th� du�ng t�� Bu�t. Nga�y x�a go�i Bu�t, nga�y nay go�i Pha�t. Nh� va�y t�� na�o �u�ng h�n? Va�n �e� na�y tuy ��n gia�n nh�ng ne�u kho�ng tha�u suo�t chu�ng ta se� lu�ng tu�ng khi ga�p ng���i kha�c ho�i. Ch�nh nh�� hai t�� Bu�t va� Pha�t ma� chu�ng ta co� the� nghie�n c��u ����c s�� truye�n ba� cu�a �a�o Pha�t va�o Vie�t Nam qua nh��ng con ����ng na�o. Theo tie�ng Pha�n, Pha�t no�i �u� la� Buddha. Ch�� Dha la� ng���i, ch�� Bud la� gia�c. Buddha la� ng���i gia�c ngo�. Trung Hoa d�ch la� gia�c gia�. Gia� la� ng���i, gia�c la� gia�c ngo�. Gia�c gia� la� ng���i gia�c ngo�. Ng���i gia�c ngo� nghe de� hie�u qua�, nh�ng ta�i sao chu�ng ta kho�ng go�i ng���i gia�c ngo� ma� go�i la� Pha�t. To�i se� gia�i th�ch �ie�m na�y. Pha�t gia�o Vie�t Nam ban �a�u do ng���i A�n �o� theo ����ng bie�n, ghe� va�o Vie�t Nam truye�n �a�o. Ng���i A�n th� quen du�ng Buddha, khi Pha�t gia�o ����c truye�n ba� va�o Vie�t Nam, da�n ta �o�c tra�i a�m tha�nh ra Bu�t, ch�� dha la� ng���i, chu�ng ta go�i la� o�ng. The� nh�ng ta�i sao kho�ng go�i o�ng Gia�c ngo� ma� go�i la� o�ng Bu�t? V� y� ngh�a gia�c ngo� co� nhie�u lo�i gia�i th�ch nh� gia�c ngo� cu�a �a�o Pha�t la� gia�c ngo� tha�u suo�t ����c nha�n sinh, tha�u suo�t ����c va�n �e� con ng���i mo�t ca�ch t���ng ta�n, go�i �o� la� gia�c ngo�. Song �� the� gian co� ng���i tr���c kia la� ke� tro�m ca�p, r���u che� say s�a. Sau �o� ����c gia�o du�c ho� th��c t�nh, bo� tro�m ca�p r���u che�, ng���i ta no�i anh a�y �a� gia�c ngo�. Nh� va�y gia� tr� gia�c ngo� cu�a ke� tro�m �e�n m��c na�o? Ch� la� gia�c ngo� nh��ng ta�t xa�u ch�� ch�a pha�i gia�c ngo� nh��ng g� cao sie�u. Nh� va�y ne�u go�i Pha�t la� ng���i gia�c ngo� th� co� the� b� hie�u la�m. Do �o� trong nha� Pha�t du�ng nguye�n t�� Pha�t �e� no�i le�n ngh�a gia�c �o� kho�ng pha�i ta�m th���ng. Ng���i A�n �o� tr��c tie�p da�y chu�ng ta t�� Bu�t nh�ng ta�i sao chu�ng ta la�i go�i la� Pha�t? La� v� t��i ���i Tra�n, Vie�t Nam m��i th�nh ta�ng kinh ch�� Ha�n t�� Trung Hoa sang. Ch�� Buddha Trung Hoa vie�t ch�� Pha�t, chu�ng ta �o�c tra�i tha�nh Pha�t. T�� na�y co� le� t�� ���i Tra�n tr�� ve� sau m��i du�ng, co�n tr���c kia go�i la� Bu�t. Ke� ca� va�n No�m cu�a nga�i Tra�n Nha�n To�ng cu�ng vie�t Bu�t (Phu� C� Tra�n La�c �a�o). Va�y t�� Bu�t la� do s�� tr��c tie�p gia�o ho�a cu�a ng���i A�n tr���c kia. Sau na�y da�n da�n co� nh��ng Thie�n s� �� Trung Hoa sang, he� tho�ng Pha�t gia�o Trung Hoa ����c truye�n va�o n���c ta la�m phong phu� the�m cho Pha�t gia�o Vie�t Nam. Ne�n bie�t no�i t��i Pha�t la� no�i t��i s�� gia�c ngo� ba�ng tr� tue� ch�� kho�ng pha�i ba�ng lo�ng tin. Song nga�y nay Pha�t t�� �i �e�n chu�a v� lo�ng tin nhie�u h�n v� gia�c ngo�. �o� la� ca�i �au cu�a chu�ng ta. Nguye�n �a�o Pha�t la� �a�o gia�c ngo� ma� Pha�t t�� �e�n v��i �a�o Pha�t ba�ng lo�ng tin th� �a� la�m ma�t he�t gia� tr� cu�a �a�o Pha�t, tha�t �a�ng buo�n. Pha�t la� mo�t v� gia�c ngo�, ma� gia�c ngo� ngh�a la� tha�u trie�t ����c ly� nha�n sinh v. v... ch�� kho�ng pha�i gia�c ngo� theo ngh�a tho�ng th���ng cu�a ng���i the� gian. Pha�t la� ba�c gia�c ngo� th� gia�o pha�p cu�a Nga�i da�y �e�u la� nh��ng l��i ch� ba�o cho chu�ng ta n��ng theo �o� ma� t�� tu ta�p, �e� cu�ng ����c gia�c ngo� nh� Nga�i. Trong kinh Pha�p Cu�, Pha�t da�y ra�ng: "Ca�c ng��i ha�y t�� tha�p �uo�c le�n ma� �i. Tha�p le�n v��i cha�nh pha�p. " Nga�i ba�o chu�ng ta pha�i t�� tha�p �uo�c sa�ng, t�� soi ����ng ma� �i. Tha�p le�n v��i cha�nh pha�p, t��c la� chu�ng ta pha�i mo�i tr� tue� cu�a m�nh v��i cha�nh pha�p cu�aPha�t. Va�y th� ca�ng �e�n v��i �a�o Pha�t, ca�ng tha�m hie�u cha�nh pha�p la� ca�ng m�� sa�ng tr� tue�. Ne�n trong nha� thie�n th���ng hay du�ng t�� "truye�n �a�ng tu�c die�m", ngh�a la� trao �e�n no�i l��a. Ta�i sao go�i la� trao �e�n no�i l��a? V� tr� tue� gia�c ngo� cu�a ���c Pha�t sa�ng ng��i nh� ngo�n l��a nh� �e�n, chu�ng ta muo�n ����c m�� sa�ng tr� tue� pha�i nh�� tr� tue� cu�a Pha�t �e� mo�i sa�ng tr� tue� cu�a m�nh. Mo�i sa�ng tr� tue� cu�a m�nh go�i la� trao �e�n, go�i la� no�i l��a. Ne�u kho�ng mo�i sa�ng ����c th� kho�ng pha�i theo �a�o Pha�t, cu�ng kho�ng co� ngh�a gia�c ngo�. Cho ne�n trao �e�n no�i l��a la� trao s�� gia�c ngo�, t��c la� �em pha�p Pha�t trao da�y cho mo�i ng���i ����c bie�t. Vie�c la�m na�y go�i la� truye�n ba� Pha�t pha�p hay truye�n ba� �a�o Pha�t. Ba�y gi�� ��nh ngh�a �a�o Pha�t la� g�? �a�o la� ph��ng pha�p, la� con ����ng. Pha�t la� sa�ng suo�t, gia�c ngo�. �a�o Pha�t la� ph��ng pha�p da�y cho chu�ng ta ����c sa�ng suo�t, gia�c ngo�. Ne�n gia� tr� cu�a �a�o Pha�t la� �em la�i cho mo�i ng���i tr� tue� sa�ng suo�t, ch�� kho�ng pha�i �em la�i cho mo�i ng���i lo�ng tin. �a�o Pha�t �a� la�y tr� tue�, la�y gia�c ngo� la�m go��c th� ta�i sao trong �a�o Pha�t cha�p nha�n me� t�n ����c. Nh�ng hie�n nay Pha�t t�� chu�ng ta �e�n v��i �a�o Pha�t �e� m�� sa�ng tr� tue� ra�t �t ma� �e�n v��i �a�o Pha�t ba�ng lo�ng tin, ba�ng ca�u xin th� ra�t nhie�u. Cho ne�n �a� co� mo�t th��i ng���i tr� th��c nh�n �a�o Pha�t nh� la� mo�t �a�o me� t�n. Phe� b�nh nh� va�y la� oan cho �a�o Pha�t ro�i. �a�o Pha�t da�y mo�t �a�ng, ma� Pha�t t�� la�m mo�t ne�o ne�n b� ng���i ta phe� b�nh sai la�m. �e�n �a�y chu�ng ta ba�t �a�u �i va�o �e� ta�i me� t�n va� cha�nh t�n. Le� ra to�i no�i cha�nh t�n tr���c nh�ng muo�n cho quy� v� nh�� sa�u, nh�� ky� ne�n to�i no�i me� t�n tr���c. Ch�� me� t�n ��nh ngh�a ra�t de�. Me� la� m�� m�t, sai la�m. T�n la� tin. Tin mo�t ca�ch m�� m�t sai la�m, kho�ng co� le� tha�t go�i la� me� t�n. �a�o Pha�t le� ra kho�ng pha�i la� me� t�n, ta�i sao tr�� tha�nh me� t�n? To�i se� la�n l���t gia�i th�ch. Theo chie�u da�i l�ch s��, �a�o Pha�t �a� co� tre�n hai m��i la�m the� ky�, co�n chie�u ro�ng th� Pha�t gia�o co� hai he�: 1) Nam truye�n Pha�t gia�o. 2) Ba�c truye�n Pha�t gia�o. Hai he� na�y tr���c kia �� Trung Quo�c go�i la� he� �a�i th��a va� he� Tie�u th��a. Nga�y nay ng���i ta kho�ng du�ng hai t�� �o� n��a, v� no� mang t�nh ca�ch so sa�nh d� bie�t, �a�i th��a la� to va� Tie�u th��a la� nho�, nghe nh� khinh nhau. Hie�n gi�� Pha�t gia�o Vie�t Nam co� ca� hai he� Nam to�ng, Ba�c to�ng cu�ng chung to�n ta�i. Trong �o� he� �a�i th��a �o�i te�n la�i la� he� Pha�t trie�n. He� Tie�u th��a go�i la� he� Nguye�n thu�y. To�i xin no�i s� qua ve� he� Pha�t trie�n va� he� Nguye�n thu�y. Ve� he� Nguye�n thu�y, ch�� nguye�n la� tr���c, ch�� thu�y cu�ng la� tr���c, hai ch�� �o� du�ng chung la�i �e� cho tha�y he� na�y y c�� t�� buo�i ban �a�u cu�a Pha�t gia�o. Buo�i ban �a�u cu�a Pha�t gia�o, s�� truye�n gia�o, s�� tu ha�nh nh� the� na�o th� he� na�y so�ng �u�ng nh� va�y, ne�n go�i la� Nguye�n thu�y. Co�n he� Pha�t trie�n, Pha�t trie�n t��c la� tu�y c�, tu�y duye�n, co� s�� linh �o�ng va� luo�n luo�n tie�n le�n, ch�� kho�ng d��ng ngh� �� mo�t cha�ng na�o. V� va�y sinh hoa�t cu�a ch� ta�ng trong hai he� cu�ng kha�c nhau. Nga�y x�a �� A�n �o�, Pha�t �i kha�t th��c, ba�y gi�� he� Nguye�n thu�y cu�ng �i kha�t th��c. Do kha�t th��c ne�n th� chu� cho g� nha�n na�y. Ng���i ta cho th��c a�n ma�n ch� ta�ng cu�ng pha�i a�n, quy� v� ne�n hie�u nh� va�y �e� kho�ng kho�i nga�c nhie�n khi tha�y ch� s� Nguye�n thu�y a�n ma�n. Va� ca�c v� na�y ch� a�n buo�i sa�ng va� buo�i ngo�, go�i la� ngo� trai t��c b��a a�n tr�a. Ch�� trai va� ch�� chay kha�c nhau. Ch�� trai la� a�n �u�ng ngo�, co�n ch�� chay la� kho�ng a�n ca� th�t, ch� a�n nh��ng th��c a�n th��c va�t. Ch�� trai gi��i la� gi�� �u�ng ngo�, qua� gi�� ngo� kho�ng a�n. Nh� va�y he� Nguye�n thu�y a�n trai ma� kho�ng a�n chay. Buo�i chie�u co� the� ch� uo�ng mo�t ly n���c tra� ����ng, �o� la� �ie�u ma� chu�ng to�i ����c bie�t nha�n d�p sang Xri Lanca va� A�n �o� tr���c �a�y. Ve� ma�c th� ch� s� qua�n y ma�u va�ng sa�m. �� trong Nam co� hai he�: mo�t he� qua�n y ma�u va�ng sa�m la� he� Nguye�n thu�y; co�n he� qua�n y ma�u va�ng nha�t va� a�n chay la� he� Kha�t s�, S� To� he� na�y la� nga�i Minh �a�ng Quang. He� na�y �� mie�n Nam pha�t trie�n cu�ng ma�nh la�m. Ve� gia�o ly�, he� Nguye�n thu�y du�ng gia�o ly� ba�ng ch�� Pali, t��c kinh �ie�n Pali �e� gia�ng da�y, tu ho�c, ke� ca� �o�c tu�ng. Co�n he� Kha�t s� du�ng kinh ch�� Vie�t. The� la� to�i �a� no�i �a�i c��ng ve� he� Nguye�n thu�y ro�i. Ve� he� Pha�t trie�n, �a�y la� he� t�� A�n �o� truye�n sang mie�n Ba�c, kinh �ie�n du�ng ch�� Sanskrit. Th��i �o� ���c Pha�t �i kha�t th��c, co�n Trung Hoa, Vie�t Nam, Nha�t Ba�n, Trie�u Tie�n kho�ng th�ch kha�t th��c. Nh��ng v� Ho�a th���ng l��n �� Trung Hoa ����c trie�u ��nh hay ca�c o�ng quan ca�t chu�a ro�i cu�ng cho mo�t th��a ruo�ng, ch� ta�ng tro�ng tro�t la�y ma� a�n. Ne�u tro�ng tro�t, na�u n���ng cha�ng le� ch� ta�ng pha�i mua ga�, mua v�t th� kho�ng �u�ng, v� pha�m to�i sa�t sanh. Ne�n ca�c Nga�i ch� a�n ca�c loa�i th��c va�t, tha�nh ra ca�c Nga�i a�n chay ch�� kho�ng pha�i hai he� co� s�� cho�ng �o�i nhau. �o� la� ly� do ca�c chu�a thuo�c he� Pha�t trie�n �e�u a�n chay. �a� a�n chay la�i pha�i la�m ruo�ng n��a, ne�u gi�� trai gi��i kho�ng a�n buo�i chie�u th� la�m kho�ng no�i, ne�n buo�c lo�ng ch� ta�ng a�n cha�o chie�u. �o� la� vie�c a�n uo�ng cu�a Ba�c to�ng hay he� Pha�t trie�n. �e�n pha�n ma�c, he� Pha�t trie�n kho�ng �a�t na�ng h�nh th��c a�n ma�c, tu�y theo phong tu�c quo�c gia ma� ch� s� co� ca�c y phu�c rie�ng. Pha�t gia�o sang Trung Hoa co� h�nh th��c a�n ma�c theo Trung Hoa, sang Vie�t Nam co� h�nh th��c a�n ma�c theo Vie�t Nam, sang Nha�t Ba�n co� h�nh th��c a�n ma�c theo Nha�t Ba�n. B��i v� he� Pha�t trie�n kho�ng quan tro�ng chuye�n a�n ma�c ma� ch� quan tro�ng �� cho� bie�t be�nh va� bie�t thuo�c ma� tho�i. �a�u v� a�n ma�c kha�c ma� chu�ng ta no�i kho�ng pha�i �a�o Pha�t. �o� la� tinh tha�n Pha�t trie�n. Tinh tha�n Pha�t trie�n co�n co� y� ngh�a tu�y duye�n. Tu�y duye�n la� �e�n �a�u tu�y theo tr�nh �o�, ta�p qua�n cu�a ��a ph��ng, la�m sao ho�a nha�p ����c �e� truye�n ba� Pha�t pha�p th� to�t ch�� kho�ng co� cha�p. Do �o� gi��a he� Pha�t trie�n va� he� Nguye�n thu�y co� nh��ng d� bie�t ve� ma�t truye�n gia�o. Trong nha� Pha�t co� t�� "tu�y duye�n nhi ba�t bie�n, ba�t bie�n nhi tu�y duye�n". Tu�y duye�n la� tu�y ca�n c�, tu�y phong ho�a ta�p tu�c; ba�t bie�n la� cha�nh pha�p cu�a Pha�t kho�ng bao gi�� thay �o�i. Tu�y theo ta�p tu�c, phong ho�a cu�a mo�i ��a ph��ng ma� ��ng du�ng ����c Pha�t pha�p. La�m the� na�o cho ng���i ��a ph��ng cha�p nha�n, �o� la� tu�y duye�n; co�n cha�nh pha�p cu�a Pha�t pha�i gi�� thu�y chung nh� nha�t, kho�ng �o�i thay, �o� la� ba�t bie�n. Nh� va�y tinh tha�n cu�a he� Pha�t trie�n �i sa�u va�o pha�n na�y h�n. Ca�c n���c tu theo Pha�t gia�o Nguye�n thu�y th�� t���ng Pha�t cu�ng gio�ng ng���i A�n �o�. Nh�ng sang Trung Hoa, Vie�t Nam, Nha�t Ba�n th� n���c na�o die�n Pha�t theo n���c �o�, ch�� kho�ng ba�t buo�c pha�i gio�ng nh� ng���i A�n �o�. �o� la� nh��ng �a�c �ie�m cu�a hai he� pha�i cha�nh �ang ����c truye�n ba� �� Vie�t Nam. Rie�ng �� mie�n Ba�c n���c ta ch� co� he� Pha�t trie�n �ang pha�t trie�n ma�nh, co�n he� pha�i Nguye�n thu�y th� d���ng nh� kho�ng co� bao nhie�u. Do s�� truye�n ba� ro�ng ra�i a�y ma� Pha�t gia�o b� pha tro�n �t nhie�u ma�u sa�c t�n ng���ng cu�a ��a ph��ng. Chu�ng ta va�o ca�c chu�a mie�n Ba�c gia�i th�ch he�t nh��ng pho t���ng �� trong chu�a, cha�c kho�ng no�i. V� �� �o� co� Pha�t, Bo� Ta�t, La Ha�n, Th���ng �e�, Nam Ta�o, Ba�c �a�u v. v... �u� he�t, ne�n bie�t �a�u ma� gia�i! Mie�n Nam th� vie�c th�� phu�ng ��n gia�n h�n. Nha�t la� ca�c thie�n vie�n chu�ng to�i ch� co� ���c Pha�t Th�ch Ca �� gi��a tho�i, kho�ng co� t���ng th�� hai. B��i do s�� ho�i nha�p cu�a Pha�t gia�o ban �a�u ho�a va�o t�nh ng���i ba�n ��a, ne�n s�� t�n ng���ng kho�ng �u�ng nh� cha�n tinh tha�n cu�a �a�o Pha�t. Nh� �� tre�n to�i �a� ��nh ngh�a me� t�n la� lo�ng tin mu� qua�ng, sai la�m, kho�ng co� le� tha�t. Vie�c me� t�n na�y kho�ng ch� co� ng���i que� do�t m��i me� t�n, ma� ca� gi��i tr� th��c cu�ng me� t�n nh� th���ng. �o�ng c� na�o ��a �e�n me� t�n chu�ng to�i se� no�i sau. Nh� �a� no�i me� t�n la� tin mu� qua�ng, sai la�m kho�ng co� le� tha�t, nh�ng tin the� na�o? Tin co� �a�ng thie�ng lie�ng la�m ma�u m��c �e� ra�n �ie�u a�c, th���ng �ie�u thie�n. Tin nh��ng v� tha�n tha�nh co� quye�n ban ph���c gia�ng ho�a, khi chu�ng ta ca�u �e�n ca�c Nga�i. Ca�c th�� tin �o� �e�u thuo�c ve� me� t�n. Ta�i sao? To�i se� gia�i th�ch t��ng pha�n. Thu�� x�a To� tie�n chu�ng ta tin ra�ng d���i la� �a�t, gi��a la� ng���i, tre�n la� Tr��i. Tr��i, �a�t, ng���i, �o� la� ca�i go�c. Theo to� ch��c th��i qua�n chu�, ng���i th� co� vua co� quan, tre�n vua d���i quan �e� cai tr� da�n. Ng���i �a� nh� va�y th� tre�n tr��i cu�ng co� Ngo�c Hoa�ng Th���ng �e� la� vua, Nam Ta�o, Ba�c �a�u la� quan �e� coi bo� so� tr� phu� co�i na�y. Va� d���i �a�t co� Die�m V��ng, ro�i cu�ng Nam Ta�o, Ba�c �a�u phu� cai tr� n��a. Nh� va�y, la�y ca�i th��c tra�ng cu�a nha�n gian ma� t���ng t���ng ra he� tho�ng cai tr� co�i tr��i cu�ng nh� he� tho�ng cai tr� �� ��a ngu�c. Nh�ng th��c te�, quy� v� co� tha��y Ngo�c Hoa�ng Th���ng �e� hay Nam Ta�o, Ba�c �a�u na�o �e�n ra�n ng���i a�c, th���ng ng���i thie�n kho�ng? Kho�ng tha�y ma� c�� t���ng t���ng. Ho�i x�a �e� ra�n ng���i a�c ne�n da�n gian du�ng h�nh t���ng Thie�n lo�i tr��ng tr� nh� se�t �a�nh. Nh�ng thuye�t �o� ba�y gi�� kho�ng co�n v� khoa ho�c �a�nh �o� ma�t ro�i. Ng���i th���ng ng���i pha�t kho�ng co�n, t��c la� bo� ma�y quan la�i kho�ng co�n th� o�ng vua cu�ng kho�ng co�n. Nga�y nay he� tho�ng cai tr� tre�n tr��i �a� b� khoa ho�c pha� v��, he� tho�ng tr��ng tr� d���i ��a ngu�c cu�ng b� pha� v�� luo�n. To�i no�i the� quy� v� se� ngh� to�i kho�ng tin co� co�i tr��i, co�i ��a ngu�c. Kho�ng pha�i va�y. Trong kinh Pha�t co� da�y ng���i tu Tha�p thie�n se� ����c sanh ve� co�i tr��i. Co�i tr��i ch�� kho�ng pha�i n���c tr��i. Co�i la� mo�t ha�nh tinh, mo�t the� gi��i, the� gi��i �o� to�t �e�p h�n the� gi��i chu�ng ta. Chu�ng ta co� ph���c sanh cho� to�t h�n, chu�ng ta vo� ph���c sanh cho� kho� h�n, ch�� kho�ng pha�i co� mo�t co�i tr��i �ang ng�� tr� chu�ng ta. Co�i ��a ngu�c cu�ng b� hie�u la�m la� ca�i ngu�c �� d���i �a�t. Nh� va�y �a�o �e�n �a�u m��i t��i ��a ngu�c? Chu�ng ta th���ng du�ng t�� "��a ph��ng", cha�ng ha�n ��a ph��ng Ha� No�i, ��a ph��ng Sa�i Go�n v. v... ��a ph��ng la� ch� n�i cho�n, va�y ��a ngu�c la� g�? La� n�i ha�nh pha�t con ng���i. Ai co� to�i lo�i th� b� �e�n �o� ch�u h�nh pha�t, ne�n go�i la� ��a ngu�c. Theo ngh�a na�y th� tre�n da�n gian co� ��a ngu�c kho�ng? �a�u pha�i ���i xuo�ng a�m phu� m��i co� ��a ngu�c, ne�u hie�u nh� va�y chu�ng ta m��i s�� ��a ngu�c. B��i v� m�nh ga�y to�i th� �a�u pha�i ���i che�t m��i xuo�ng ��a ngu�c, ma� hie�n ���i cu�ng pha�i �o�a ��a ngu�c. Ne�u chu�ng ta tin co� mo�t �a�ng thie�ng lie�ng ca�m ca�n na�y m��c, ban ph���c gia�ng ho�a th� ca�i tin �o� co� �u�ng s�� tha�t kho�ng? Ne�u tin kho�ng �u�ng s�� tha�t th� go�i la� g�? Go�i la� me� t�n. Va�y ma� ng���i ta c�� tin co� o�ng tha�n na�y, o�ng tha�nh no� hoa�c tha�nh ma�u �o� ma�ng. Tin va�o mo�t ng���i ma� m�nh hoa�n toa�n kho�ng bie�t g� he�t th� tha�t la� da�i do�t la�m sao! Quy� v� �e�n chu�a nh�ng kho�ng pha�i tin Pha�t, theo Pha�t ma� la�i tin nh��ng g� kho�ng pha�i Pha�t da�y m��i ky� ch��. Pha�t da�y quy y Pha�t la� kho�ng quy y v��i thie�n tha�n quy� va�t. Quy y pha�p la� kho�ng quy y v��i ngoa�i �a�o ta� gia�o. Quy y ta�ng la� kho�ng quy y v��i ke� a�c ng���i d��. Ba�y gi�� quy� v� quy y v��i Pha�t ma� tin quy�, tin tha�n, tin �u� th�� he�t. Th�� hai la� bo�i toa�n, bu�a chu�, �o�ng bo�ng, xem nga�y to�t xa�u, ma�y th�� �o� co� pha�i me� t�n kho�ng? Tha�y bo�i du� bo�i co� tru�ng tra�m pha�n tra�m cu�ng la� me� t�n, huo�ng la� bo�i sai. Ta�i sao? To�i cu�ng co� quen v��i nh��ng ng���i tha�y bo�i, coi tay xem t���ng, co� khi ho� bo�i ra�t tru�ng. Nh�ng quy� v� nh��, co� tha�y bo�i na�o no�i "anh hay ch� se� ga�p vie�c �u�ng y nh� ba�n t���ng tr�nh to�i no�i �a�y ma�i ma�i" kho�ng? Hay la� ho� ba�o ba tha�ng, sa�u tha�ng �e�n coi la�i. Ta�i sao ba tha�ng, sa�u tha�ng coi la�i? Chu�ng ta c�� ngh� cha�c o�ng tha�y bo�i na�y la�m tie�n, ba�t ba tha�ng sa�u tha�ng tr�� la�i �e� kie�m tie�n que�. Nh�ng s�� tha�t kho�ng pha�i va�y, b��i v� t���ng tay cu�a chu�ng ta thay �o�i luo�n luo�n, tu�y theo ha�nh �o�ng cu�a m�nh. Chu�ng ta co� ha�nh �o�ng to�t th� se� chuye�n nh��ng vie�c xa�u, chu�ng ta co� nh��ng ha�nh �o�ng xa�u th� se� h� nh��ng vie�c to�t, kho�ng nha�t ��nh. Nh� va�y ha�nh �o�ng to�t, ha�nh �o�ng xa�u co� a�nh h���ng �e�n tha�n t���ng, t��i ch� tay cu�a chu�ng ta. The� th� chu�ng ta ne�n �i coi bo�i hay ne�n ha�nh �o�ng? Trong sa�ch t���ng th���ng co� ca�u: "H��u ta�m vo� t���ng, t���ng t�� ta�m sanh" ngh�a la� co� ta�m to�t ma� kho�ng co� t���ng to�t, t���ng to�t t�� ta�m to�t ma� hie�n. "H��u t���ng vo� ta�m, t���ng tu�ng ta�m die�t" ngh�a la� co� t���ng to�t ma� kho�ng co� ta�m to�t th� t���ng to�t cu�ng theo ta�m xa�u ma� ma�t. Sa�ch t���ng na�o �� trang �a�u hoa�c trang cuo�i cu�ng �e�u ghi bo�n ca�u �o� ca�. To�i xin nha�c la�i "H��u ta�m vo� t���ng, t���ng t�� ta�m sanh. H��u t���ng vo� ta�m, t���ng tu�ng ta�m die�t". Nh� va�y t���ng to�t ma� ta�m a�c th� t���ng to�t cu�ng b� ma�t. Th� du� nh� co� ng���i ����c tha�y bo�i xem t���ng no�i: "Anh co� ph���c t���ng se� ����c sung s���ng v. v... " nh�ng ng���i �o� co� ta�nh no�ng na�y, mo�t ho�m ai no�i tra�i y�, anh no�i gia�n �a�p ng���i ta che�t. Khi �a�p ng���i ta che�t th� quy� v� ngh� t���ng to�t va� ph���c cu�a anh co�n hay ma�t? Ma�t lie�n, v� anh se� �� tu�, se� tie�u tu�y, �a�u co�n to�t n��a. Va�y du� no�i tru�ng tra�m pha�n tra�m, t���ng to�t �o� cu�ng kho�ng ba�o �a�m. Ba�o �a�m nha�t la� ta�m to�t hay xa�u, ne�u khe�o gi�� ta�m m�nh to�t th� mo�i vie�c xung quanh �e�u to�t. Kho�ng gi�� ta�m to�t ma� c�� �i coi bo�i th� ke�t qua� ch� to�n tie�n vo� �ch ma� tho�i. Ne�n to� tie�n chu�ng ta co� nh��ng ca�u nh� the� na�y: "Tay ca�m tie�n quy� bo bo, �em cho tha�y bo�i the�m lo va�o m�nh". Nh� gia ��nh �ang ye�n vui kho�ng co� vie�c g�, bo�ng d�ng �i coi tha�y bo�i, no�i ba tha�ng n��a m�nh b� na�n, nh� va�y co� co�n vui kho�ng? Ne�n tin va�o tha�y bo�i ch� kho� tha�n kho�ng co� �ch l��i g� ca�, chu�ng ta ne�n tin va�o ch�nh m�nh m��i la� �ie�u quan tro�ng. Con ng���i m�nh to�t th� mo�i vie�c xa�u se� qua. Con ng���i m�nh xa�u th� mo�i vie�c to�t se� ma�t. Tin nh� va�y la� cha�nh t�n. Tin theo tha�y bo�i la� me� t�n. S�� nguy ha�i cu�a me� t�n la� la�m cho chu�ng ta kho� s��, hao to�n tie�n cu�a v. v... To�i kho�ng bie�t sinh vie�n �� �a�y (Ha� No�i) ra sao, ch�� ca�c co� ca�u �� TP. Ho� Ch� Minh khi sa�p thi tu� ta�i, th���ng �i coi bo�i. �a� ho�c t��i tu� ta�i th� cu�ng ����c xem la� tr� th��c ro�i nh�ng va�n me� t�n nh� th���ng. To�i no�i �e� quy� v� tha�y kho�ng pha�i ng���i b�nh da�n, do�t na�t m��i me� t�n ma� co� khi gi��i tr� th��c cu�ng me� t�n. �o� la� v� chu�ng ta kho�ng t�� tin m�nh. Ne�u tha�y bo�i no�i co� hay ca�u nha�t ��nh se� thi �a�u, nh�ng co� ca�u a�y kho�ng thuo�c ba�i th� co� thi �a�u ����c kho�ng? Ng���c la�i ne�u tha�y bo�i no�i thi r��t nh�ng co� ca�u a�y ho�c thuo�c ba�i th� cha�c g� r��t. Cho ne�n �a�u r��t la� go�c �� chu�ng ta. V� va�y chu�ng ta pha�i de� da�t ���ng �e� r�i va�o me� t�n. Co� nhie�u ng���i no�i o�ng ba� m�nhthu�� x�a coi ��a ly�, xem t���ng so�, �o� t�� vi th� m�nh cu�ng la�m theo ch�� �a�u pha�i me� t�n. Hoa�c no�i �o� t�� vi ra�t �u�ng, �a� �u�ng th� �a�u pha�i me� t�n. To�i xin nha�c cho quy� v� nh��, quye�n sa�ch t�� vi na�o cu�ng vie�t tuo�i na�y l��n le�n co� gia ��nh, co� �o�i ba�n, co� con nhie�u hay �t v. v... ch�a co� quye�n t�� vi na�o no�i tuo�i na�y l��n le�n se� �i tu. Va�y ma� va�n co� ng���i �i tu. The� th� t�� vi co� pha�i la� cha�n ly� ch�a? La�i n��a, ca�c nha� bo�i toa�n, xem t�� vi, coi ��a ly� luo�n nha�c ca�u na�y: "Tuo�i anh, tuo�i ch� to�t nh�ng pha�i khe�o la�m la�nh, khe�o a�n �� th� m��i h���ng ����c ph���c, co�n ne�u kho�ng la�m la�nh, kho�ng khe�o a�n �� th� va�n so� co� the� �o�i". Nh� va�y th� la�m la�nh a�n �� to�t cho ro�i, �i coi bo�i chi cho to�n tie�n. �o� la� no�i ve� t���ng so� t�� vi. �e�n ��a ly�, nga�y x�a to� tie�n chu�ng ta cu�ng tin ��a ly�, rie�ng to�i co� �o�c sa�ch ��a ly�, to�i thuo�c ca�u na�y: Phong thu�y nha�n gian ba�t kha� vo�, Toa�n ba�ng a�m cha�t l���ng t��ng pho�, Phu� quy� nh���c tu�ng phong thu�y �a�c, Ta�i sanh Qua�ch Pha�t gia� nan �o�. Ngh�a la� phong thu�y �� nha�n gian cha�ng pha�i kho�ng. Cu�ng co� to�t co� xa�u nh�ng ma� pha�i n��ng va�o ph���c ���c (a�m cha�t). Ph���c ���c nhie�u co�ng the�m phong thu�y to�t, ca� hai go�p s��c nhau th� m��i tha�nh t��u ����c �ie�u to�t. Ne�u cho� �a�t to�t ma� ng���i la�m vie�c xa�u a�c th� cu�ng vo� ngh�a. Ca�u ke� no�i phu� quy� nh���c tu�ng phong thu�y �a�c ngh�a la� gia�u sang ne�u t�� phong thu�y ma� ����c, th� o�ng To� ��a ly� la� Qua�ch Pha�t du� co� ta�i sanh tr�� la�i, ch� cho chu�ng ta cho� �a�t to�t cu�ng kho�ng gia�u sang phu� quy� ����c. Nh� va�y ��a ly� co� the� co�, nh�ng pha�i co�ng v��i ���c ha�nh to�t cu�a m�nh. �a�o ���c sa�u da�y th� m��i th��c hie�n ����c ��a ly� to�t. �a�o ���c kho�ng co� th� du� ��a ly� to�t cu�ng kho�ng la�m g� ����c ca�. ���c ha�nh m��i la� cha�nh, ng���i co� ���c ha�nh th� cho� na�o v��a y� la� cho� �o� to�t. Ng���i kho�ng co� ���c ha�nh th� tha�y cho� �a�t to�t nh�ng ro�i cu�ng kho�ng to�t. Chu�ng ta tha�y mo�i s�� vie�c, ke� ca� ��a ly� cu�ng tu�y thuo�c va�o con ng���i. Hie�n nay chu�ng ta ma�c pha�i me� t�n ra�t nhie�u. Ly� do, mo�t la� v� lo�ng tham, hai la� do s�� ha�i, ba la� ta�i si me�. Ba th�� �o� la� ba ca�i nha�n cu�a me� t�n. Ve� tham, to�i th� du� nh� co� ng���i vay so� tie�n l��n �e� la�m a�n ne�n pha�i cha�y ho�i o�ng �o�ng ba� co�t. Do muo�n ke�t qua� l��n, co� l��i nhie�u nh� m�nh mong ca�u ma� v� m�nh ch�a bie�t ne�n no�n nao cha�y ho�i ng���i na�y, ng���i kia. �o� la� go�c t�� tham lam ma� ra. Th�� hai la� do s�� ha�i, nh� co� ng���i ga�p hoa�n na�n mo�t hai la�n co�n ch�u no�i, nh�ng b� do�n da�p qua� ch�u he�t no�i �a�m ra hoa�ng ho�t cha�y n�i na�y n�i kia t�m ho�i, tr���ng h��p na�y cu�ng da�n �e�n me� t�n. Th�� ba la� do si me� kho�ng nha�n ����c le� tha�t ne�n t�m tha�y ho�i han. �o� la� ba �ie�u ��a con ng���i �e�n me� t�n. Nhie�u o�ng �o�ng, ba� co�t, tha�y bo�i �a�u co� ho�c th��c g�, nh�ng nghe no�i linh thie�ng ng���i ta cu�ng �e�n ba�i xa�, ca�u ca�nh, xin bu�a, xin phe�p, th�a ho�i �u� chuye�n. �o� la� chu�ng ta t�� ha� tha�p m�nh �e� ca�u xin mo�t ng���i le� ra kho�ng �a�ng quy�, �a�ng tro�ng. Nh� va�y co� �a�ng che� tra�ch kho�ng? Ke� �a�y to�i no�i qua pha�n cha�nh t�n t��c la� Pha�t pha�p. Pha�t pha�p th� ra�t nhie�u va� ra�t ro�ng, �� �a�y chu�ng to�i ch� no�i ne�n ta�ng cu�a �a�o Pha�t la� "Ly� nha�n qua�". Nha�n qua� co� hai pha�n: Cha�nh nha�n, Tr�� nha�n va� hai pha�n phu� la� thua�n nha�n, ngh�ch nha�n. Cha�nh nha�n la� nha�n, tr�� nha�n la� duye�n. Thua�n nha�n, ngh�ch nha�n cu�ng go�i la� thua�n duye�n, ngh�ch duye�n. Th� du� nh� ng���i no�ng da�n gieo lu�a th� ha�t gio�ng lu�a la� cha�nh nha�n. Nh�ng ne�u co� ha�t gio�ng ma� kho�ng co� �a�t, kho�ng co� n���c, kho�ng cha�m bo�n th� co� na�y ma�m ta�ng tr���ng tha�nh ca�y lu�a va� tro� bo�ng lu�a kho�ng? Cha�c cha�n la� kho�ng the� ����c. V� the� co� cha�nh nha�n ro�i ca�n pha�i co� tr�� duye�n n��a. Nh� va�y nha�n va� qua� se� �e�n v��i �ie�u kie�n �u� duye�n thua�n. Ne�u ga�p duye�n ngh�ch nh� b� sa�u �u�c tha�n th� du� chu�ng ta co� cha�nh nha�n la� ha�t gio�ng lu�a, co� pha�n co� n���c tr�� duye�n, nh�ng ga�p duye�n ngh�ch la� sa�u pha� hoa�i th� ca�y lu�a cu�ng kho�ng the� ��m bo�ng ke�t tra�i ����c. Ne�n pha�i ca�n tha�n cha�m so�c chi tie�t la�m, m��i co� ke�t qua� nh� y� muo�n. Nha�n qua� la� mo�t le� tha�t, co� the� go�i la� cha�n ly� pho� bie�n. Quy� v� nh�n t�� ca�c loa�i th��c va�t cho t��i �o�ng va�t, ca�c loa�i khoa�ng sa�n v. v... Co� loa�i na�o kho�ng nha�n ma� co� qua� �a�u. Con ng���i cho t��i loa�i va�t nh� tra�u, bo�, heo, de� v. v... cu�ng pha�i t�� nha�n �e�n qua�, t�� ba�o thai sanh ra ro�i l��n le�n, kho�ng co� loa�i na�o bo�ng d�ng ma� co�. Cho t��i ngo�n ng�� chu�ng ta s�� du�ng cu�ng theo chie�u nha�n qua�. Nh� khi vie�t mo�t ca�u va�n �e�n cho� ca�n thie�t, chu�ng ta du�ng t�� v� hay do �e� no�i ve� nguye�n nha�n cu�a va�n �e� m�nh �ang tr�nh ba�y. Nh� va�y, ly� lua�n cu�a chu�ng ta cu�ng kho�ng ta�ch r��i nha�n qua� ����c. T�� cuo�c so�ng cho t��i ngo�n ng�� �e�u na�m trong nha�n qua�. Va�y th� vie�c la�nh d��, kho� vui co� na�m trong nha�n qua� kho�ng? Nh� ng���i ta�nh hay no�ng na�y, tha�y ai la�m tra�i y� lie�n la ma�ng. La ma�ng la� nha�n xa�u th� d� nhie�n qua� se� b� ng���i ta la ma�ng la�i. Nha�n �a� gieo th� qua� pha�i ch�u. Co�n tha�y ng���i kho�, chu�ng ta giu�p ho� theo kha� na�ng cu�a m�nh th� du� ng���i a�y do�t t��i �a�u �i n��a, ho� cu�ng bie�t ca�m �n chu�ng ta. Ne�u ho� kho�ng no�i tie�ng ca�m �n, ho� cu�ng to� tha�i �o� quy� m�nh. Nh� va�y la�m �ie�u to�t th� qua� to�t se� �e�n v��i chu�ng ta. Co� nhie�u v� than the� na�y: "To�i to�t v��i ng���i �o� qua� ma� sao ho� tra� nh��ng �ie�u xa�u cho to�i". Nga�y x�a to�i co� vie�t ba�i "Nha�n hoa qua� co�" �e� no�i le�n vie�c na�y. Lu�c �o� to�i �� Ph��ng Bo�i Am ta�i Ba�o Lo�c - La�m �o�ng, co� xin ����c mo�t so� ha�t hoa. Mo�i nga�y to�i �e�u t���i n���c, cha�m so�c t��ng �o�i cu�ng ky�. N��a tha�ng sau chu�ng mo�c le�n xanh m���t. To�i m��ng qua� v� tha�y ha�t hoa m�nh gieo le�n tha�t �e�u. Nh�ng qua mo�t tha�ng nh�n la�i toa�n la� co�, kho�ng co� ca�y hoa na�o ca�. Nha�n �o� to�i th��c t�nh va� vie�t ba�i "Nha�n hoa qua� co�". Ta�i sao gieo ha�t hoa ma� le�n co�? To�i pha�t hie�n v� m�nh kho�ng ra�i thuo�c tr�� kie�n, ne�n ha�t hoa �a� b� kie�n tha �i he�t. To�i lo t���i n���c mo�i nga�y ma� kho�ng ng�� m�nh nuo�i toa�n la� co�. Cu�ng nh� tr���ng h��p co� ng���i ba�c nuo�i ma�y ���a cha�u mo� co�i, con cu�a em trai m�nh. Ng���i ba�c cu�ng th��ng cho a�n ho�c �a�ng hoa�ng nh�ng mo�i la�n con m�nh va� ca�c cha�u xem chie�u bo�ng th� o�ng cho con m�nh hai nga�n, co�n cho cha�u mo�t nga�n tho�i, ch�� kho�ng ba�ng con ruo�t. Khi l��n le�n, ma�y ���a cha�u kho�ng th��ng, kho�ng tro�ng ba�c n��a. O�ng �a�m ra b��c bo�i: Ta�i sao m�nh nuo�i na�ng cho no� a�n ho�c, �o�i x�� v��i no� to�t ma� ba�y gi�� no� xa�u v��i m�nh? Do �o� ma�c du� co� cha�nh nha�n nh�ng thie�u tr�� duye�n hay tr�� duye�n kho�ng to�t th� ke�t qua� co� the� b� thay �o�i. Nh� va�y quy� v� tha�y nha�n qua� trong cuo�c so�ng kho�ng ��n gia�n nh� ta ngh�. Kho�ng pha�i la�m �ie�u to�t th� mo�i vie�c to�t se� �e�n v��i m�nh. Khi la�m �ie�u to�t chu�ng ta pha�i tie�p tu�c nuo�i d���ng, ba�o ve� no� th� m��i co� ke�t qua� nh� y� m�nh. V� va�y pha�i tr�� duye�n t�� thu�y t��i chung. Nhie�u ng���i kho�ng hie�u c�� ho�i sao nha�n to�t ma� qua� kho�ng to�t. �o� la� nh�n kho�ng t���ng ta�n. Nha�n qua� tru�m kha�p �� the� gian, cha�n tha�t ch�� kho�ng pha�i t���ng t���ng a�o huye�n. Chu�ng ta gieo nha�n to�t va� luo�n luo�n tr�� duye�n to�t th� ke�t qua� se� to�t. Va�y qua� to�t, qua� xa�u �e�n v��i chu�ng ta ro� ra�ng �a�u pha�i do ca�c �a�ng thie�ng lie�ng ban cho. Chu�ng ta la� chu� ta�o nh��ng �ie�u to�t, �ie�u xa�u, chu�ng ta cu�ng la� chu� nha�n nh��ng qua� to�t, qua� xa�u. Nh� va�y quye�n ta�o va� h���ng la� quye�n cu�a m�nh. Hie�u ����c nha�n qua�, quy� v� tha�y cuo�c so�ng tha�t da�n chu�. V� ch�nh m�nh co� quye�n ta�o nha�n to�t va� ch�nh m�nh co� quye�n h���ng qua� t�� nha�n �a� ta�o. M�nh la�m m�nh ch�u, ch�� kho�ng pha�i ai la�m cho m�nh ch�u. Gia� s�� ne�u co� ai la�m cho m�nh ch�u th� �o� cu�ng do nha�n gia�n tie�p na�o cu�a m�nh ga�y kho�ng to�t m��i ��a �e�n qua� nh� va�y. Hie�u bie�t �u�ng �a�n th� chu�ng ta m��i nha�n tra�ch nhie�m l��n lao trong cuo�c so�ng na�y. Ve� ma�t th��i gian, nha�n qua� ch�u a�nh h���ng ba th��i: qua� kh��, hie�n ta�i va� v� lai. Th� du� chu�ng ta gieo ha�t lu�a gio�ng xuo�ng ruo�ng th� �t ra ba, bo�n tha�ng sau m��i co� qua�. Nh� va�y m�nh �o�i x�� v��i ng���i ho�m nay ma� muo�n ����c ke�t qua� lie�n cu�ng kho�ng ����c. T��i khi na�o chu�ng ta b� kho� hay hoa�n na�n th� ng���i ta m��i tho� lo� s�� bie�t �n v��i m�nh, ch�� �a�u the� no�i m�nh la�m to�t th� ng���i ta tra� �n lie�n. Hie�u ly� nha�n qua� ro�i, ne�u ���i na�y chu�ng ta nghe�o qua�, chu�ng ta tra�ch ai? Da�n gian ta co� ca�u: B��i ch�ng kie�p tr���c khe�o tu, Nga�y nay con cha�u vo�ng du� nghe�nh ngang. Chu�ng ta kho�ng ����c vo�ng du� nghe�nh ngang la� ta�i kie�p tr���c thie�u la�m la�nh ne�n nga�y nay pha�i kho�. Va�y tra�ch xa� ho�i, tra�ch nh��ng ng���i xung quanh co� �u�ng kho�ng? Pha�i t�� tra�ch m�nh, ch�nh v� thie�u ph���c ne�n ba�y gi�� pha�i co� ga�ng chuye�n cho to�t. Hie�u ����c ly� nha�n qua�, khi chu�ng ta ga�p hoa�n ca�nh kho� m��i kho�ng �o� k� ng���i kha�c sung s���ng h�n m�nh, cu�ng kho�ng oa�n tra�ch xa� ho�i, ch� nha�n tra�ch nhie�m ve� pha�n m�nh, ro�i co� v��n le�n. Trong xa� ho�i, ai ai cu�ng hie�u nh� va�y th� xa� ho�i �e�p bie�t ma�y. Nga�y nay chu�ng ta co� be�nh hay �o� th��a cho xa� ho�i ba�t co�ng, hoa�n ca�nh na�y kia v. v... T�� chu�ng ta la�m �ie�u xa�u nh�ng kho�ng da�m nha�n lo�i, la�i �o� th��a ng���i na�y ng���i kia v. v... �o� la� chu�ng ta kho�ng gan da�. Hie�u va� tin nha�n qua� th� chu�ng ta pha�i gan, pha�i bie�t �ie�u hay, �ie�u d�� ch�nh la� do m�nh, t�� nha�n la�y tra�ch nhie�m ch�� kho�ng tro�n tra�ch nhie�m v��i mo�i ng���i. Tin nha�n qua� nh� va�y go�i la� cha�nh t�n. V� sao? V� tin �u�ng le� th��c. Trong kinh A Ha�m Pha�t ke�, mo�t ho�m co� ca�c tha�y Ba�-la-mo�n �e�n ho�i Pha�t: - Th�a nga�i Co� �a�m, �e� t�� Nga�i sau khi che�t Nga�i co� the� ca�u nguye�n cho ho� sanh ve� co�i la�nh ����c kho�ng? Pha�t kho�ng tra� l��i ma� ho�i la�i: - �e� t�� cu�a ca�c o�ng che�t, ca�c o�ng co� the� ca�u nguye�n sanh ve� co�i la�nh ����c kho�ng? Ca�c v� a�y �a�p: - ����c. ���c Pha�t lie�n du�ng th� du�: - Nh� co� ca�i gie�ng sa�u, mo�t ng���i la�n cu�c �a� l��n �e� tre�n mie�ng gie�ng, ro�i m��i va�i chu�c tha�y Ba� la mo�n �e�n ho�i: "To�i xo� ho�n �a� na�y xuo�ng gie�ng, quy� tha�y ca�u cho no� ���ng ch�m ����c kho�ng? " Ca�c tha�y Ba� la mo�n la�c �a�u. Pha�t ho�i: - Ta�i sao? Ca�c v� a�y tra� l��i: - V� �a� na�ng ch�m ta�n �a�y gie�ng, du� cho co� nga�n ng���i ca�u cu�ng kho�ng ����c. Pha�t la�i du�ng th� du� th�� hai: - Nh� co� ng���i �em da�u r���i xuo�ng mie�ng gie�ng va� ye�u ca�u hai ba chu�c tha�y Ba� la mo�n t��i ca�u nguye�n cho da�u ch�m xuo�ng ta�n �a�y gie�ng, ca�c tha�y co� ca�u ����c kho�ng? Ca�c tha�y Ba� la mo�n cu�ng la�c �a�u. Pha�t ho�i: - Ta�i sao? Quy� v� a�y tra� l��i: - V� da�u nhe� ne�n pha�i no�i, du� co� bao nhie�u ng���i ca�u cu�ng kho�ng the� ch�m. Pha�t no�i: - Cu�ng va�y, ne�u ng���i la�m la�nh, la�m thie�n du� cho ca�c o�ng co� ca�u cho ho� b� �o�a ��a ngu�c, ho� cu�ng kho�ng �o�a. Co�n ng���i la�m a�c, nhie�u to�i lo�i, du� ca�c o�ng co� ca�u nguye�n ma�y ho� cu�ng kho�ng the� sanh cho� la�nh ����c. Qua ba�i kinh �o� chu�ng ta tha�y Pha�t co� cha�p nha�n ca�u nguye�n kho�ng? Ro� ra�ng kho�ng. Thay v� ca�u nguye�n th� chu�ng ta pha�t ta�m la�m la�nh, ch�� ���ng ngh� co� tie�n �em vo� chu�a nh�� quy� tha�y ca�u nguye�n cho m�nh. �a�o Pha�t ra�t tinh te�, ch� ta�i ng���i sau hie�u sai ro�i �i le�ch t�� t��. Nh� va�y nguo�n go�c cha�nh t�n t�� �a�u ra? Mo�t la� do tr� tue� ne�n chu�ng ta nha�n ��nh �u�ng, t�� s�� nha�n ��nh �u�ng �o� ne�n kho�ng b� me� t�n. Hai la� chu�ng ta can �a�m, du� ga�p ca�nh kho� ca�nh kho�, cu�ng kho�ng s�� ne�n kho�ng r�i va�o me� t�n. The� ne�n bie�t, ng���i cha�nh t�n la� ng���i co� tr� tue�, ng���i can �a�m, da�m ch�u tra�ch nhie�m va� �t tham lam. Ng���i nh� va�y co� tu ch�a? Tu ro�i! Tu la� nha�n ��nh �u�ng, so�ng �u�ng, ch�� kho�ng pha�i tu la� a�n chay cho nhie�u, ca�u nguye�n cho nhie�u. Cho ne�n ng���i cha�nh t�n la� ng���i sa�ng suo�t, t�� l��c, can �a�m, t�� chu�. Ng���c la�i, ne�u me� t�n th� se� chuo�c la�y nh��ng �ie�u tai ha�i nh� sau: - Mo�t la� mu� to�i kho�ng co� tr� tue�. - Hai la� y� la�i quy� tha�n - Ba la� ye�u �uo�i, kho�ng t�� chu�, kho�ng gan da�. - Bo�n la� b� tha ho�a, b� le� thuo�c va�o �a�ng na�y, �a�ng kia v. v... Nh� va�y cha�nh t�n, me� t�n co� nh��ng l��i ha�i he�t s��c ro� ra�ng. Qua �o�, chu�ng ta tha�y cha�nh t�n la� mo�t s��c ma�nh cu�a cuo�c so�ng. Ne�u ng���i Pha�t t�� hie�u �a�o Pha�t �u�ng nh� va�y m��i tha�y gia� tr� cu�a �a�o Pha�t ra�t cao. Pha�t t�� nga�y nay v� ch�a hie�u �u�ng ne�n �a�o Pha�t b� �a�nh gia� la� me� t�n. �o� la� lo�i cu�a nh��ng v� thie�u nghie�n ta�m, thie�u hie�u bie�t. To�i �a� tr�nh ba�y �a�i l���c ve� cha�nh t�n va� me� t�n xong, mong quy� v� nghe nha�n va� suy nga�m ky� �e� tha�y ����c cha�n gia� tr� cu�a �a�o Pha�t trong ���i so�ng cu�a ng���i Pha�t t�� chu�ng ta. ]
|