Thiền Tông Việt Nam

[Trang chu] [Kinh sach]

HOA VO� �U

( Ta�p I)

[mucluc][loidausach][p1][p2][p3][p4][p5][p6][p7][p8]


TAM HUE� HO�C - TAM VO� LA�U HO�C

 

Nga�y x�a to�i �a� t��ng no�i, to�i la� ke� n�� cu�a Ta�ng Ni. Co� nhie�u ng���i la�y la�m la�, ta�i sao to�i la� ke� n�� cu�a Ta�ng Ni? B��i v� suo�t ���i to�i t�� khi ho�c �a�o ro�i �i da�y ma�i cho t��i nga�y nay, lu�c na�o cu�ng �em he�t ta�m t� lo la�ng suy ngh�, giu�p cho Ta�ng Ni tu ����c, ho�c ����c, co� ke�t qua� to�t. B��i suy ngh� nh� va�y ne�n �� �a�u to�i cu�ng lo la�ng cho Ta�ng Ni. The� ne�n to�i ngh� ra�ng ng���i la�nh �a�o Pha�t gia�o Vie�t Nam, hie�n ta�i va� mai sau kho�ng the� cho�i bo� tra�ch nhie�m �o�i v��i Ta�ng Ni ����c. Ta�i v� Pha�t gia�o Vie�t Nam co�n hay ma�t la� go�c �� Ta�ng Ni.

La� �e� t�� Pha�t, lu�c na�o chu�ng ta cu�ng nha�m tha�ng co�i go�c �e� lo xa�y d��ng va� gi�� g�n ma�ng ma�ch cu�a Pha�t pha�p. Mo�t ngo�i chu�a ma� thie�u Ta�ng Ni tru� tr� h���ng da�n cho Pha�t t�� th� ngo�i chu�a �o� kho�ng pha�t trie�n ����c. Nh� va�y ro� ra�ng tra�ch nhie�m cu�a Ta�ng Ni ra�t na�ng �o�i v��i Pha�t gia�o. Ne�u Ta�ng Ni kho�ng �u� t� ca�ch ho�c, tu va� gia�o ho�a th� tra�ch nhie�m �o� kho�ng tro�n. Muo�n vie�c ho�c, tu va� gia�o ho�a �a�y �u� th� pha�i ho�i tu� ����c ba ye�u to� ma� nha� Pha�t go�i tam hue� ho�c, ngh�a la� Va�n T� Tu.

Va�n la� chu�ng ta ho�c v��i nh��ng ba�c tr���ng th���ng, nh��ng ng���i �i tr���c, ca�c Nga�i �em s�� tha�y, nghe, hie�u gia�ng da�y cho chu�ng ta. Chu�ng ta la�ng nghe �e� nha�p tha�n nh��ng �ie�u a�y, �o� la� va�n. Tuy nhie�n �a�o Pha�t kho�ng cho phe�p chu�ng ta nghe ro�i tin lie�n, ma� pha�i va�n du�ng tr� tue� cu�a m�nh �e� ga�n lo�c, suy l���ng, xem l��i da�y a�y co� pha�i la� cha�n ly� ch�a, �u�ng le� tha�t ch�a? B��i v� nh��ng v� �i tr���c chu�ng ta cu�ng la� pha�m ta�ng ch�� ch�a pha�i tha�nh ta�ng. �a� la� pha�m th� co� �ie�u no�i ra�t �u�ng nh�ng th�nh thoa�ng va�n co� �ie�u no�i sai. V� va�y ma� chu�ng ta pha�i ga�n lo�c, nghe ro�i suy t�, ga�m xe�t la�i �ie�u chu�ng ta nghe co� �u�ng le� tha�t hay kho�ng? Khi suy ga�m xe�t �oa�n nh� va�y la� chu�ng ta co� tr� tue� ne�n go�i la� t� hue�. Co� va�n ma� kho�ng co� t� la� thie�u so�t l��n, b��i v� nghe �a�u tin �o�, no�i �u�ng cu�ng tin, no�i sai cu�ng tin th� ng���i �o� ch�a �u� tho�ng minh tr� tue�. Ne�n t� hue� la� �ie�u kie�n thie�t ye�u giu�p chu�ng ta m�� sa�ng con ma�t tr� tue� cu�a m�nh. Nh�ng t� kho�ng ch�a �u�. Nghe va� nghie�m l��i �o� �u�ng th� chu�ng ta pha�i tu, ngh�a la� ��ng du�ng �ie�u �o� va�o ngay trong cuo�c so�ng. �a�y go�i la� tu hue�.

Nh� nghe no�i ve� ly� vo� th���ng th� chu�ng ta pha�i suy ga�m ly� vo� th���ng co� tha�t �u�ng hay ch�a, co� g� ngoa�i le� kho�ng? Suy ga�m �e�n n�i �e�n cho�n tha�y �u�ng lie�n ��ng du�ng ly� vo� th���ng va�o cuo�c so�ng cu�a m�nh. ��ng du�ng the� na�o? Chu�ng ta tha�y ���i vo� th���ng ne�n cha�n qua�, he�t muo�n la�m g� pha�i kho�ng? V� vo� th���ng nay co�n mai ma�t th� la�m ch� uo�ng co�ng nho�c s��c. Suy ngh� nh� va�y �u�ng kho�ng? Kho�ng �u�ng. Khi chu�ng ta hie�u cuo�c ���i la� vo� th���ng, chu�ng ta ca�n pha�i tranh thu�. Nga�y nay, gi�� na�y m�nh co�n kho�e ma�nh, pha�i ho�c, pha�i tu, la�m l��i �ch cho chu�ng sanh, �e� mai kia che�t ro�i la�m sao tu, la�m sao ho�c, la�m sao l��i �ch cho chu�ng sanh ����c. Nh� va�y la� bie�t ��ng du�ng ly� vo� th���ng.

Cho ne�n ca�c To� ho�i x�a th���ng da�y: Th� nha�t d� qua�, ma�ng die�c tu�y gia�m, nh� thie�u thu�y ng�, t� h��u ha� la�c, �a�i chu�ng ���ng ca�n tinh ta�n, nh� c��u �a�u nhie�n v. v� Ngh�a la�, nga�y nay �a� qua, ma�ng so�ng cu�a chu�ng ta gia�m �i mo�t pha�n, nh� con ca� �� d���i ao n���c sa�p ca�n, mo�i nga�y qua la� mo�i nga�y ga�n v��i ca�i che�t. Va�y pha�i la�m sao? Pha�i tinh ta�n tu ha�nh, la�m l��i cho ng���i ga�p, nh� c��u l��a cha�y �a�u. Ne�u �a�u co� to�c b� mo�t �o�m l��a r��t va�o, lu�c �o� chu�ng ta thong tha� xem no� ngu�n ra sao hay pha�i da�p ta�t lie�n? Pha�i da�p ta�t lie�n. Cu�ng va�y, bie�t ����c tha�n na�y vo� th���ng, ma�ng ng���i trong h�i th�� th� chu�ng ta kho�ng the� cha�n ch�� ����c, kho�ng the� so�ng nga�y nay, ch�� nga�y mai, so�ng nga�y mai ch�� nga�y mo�t. C�� nh� va�y �e� nga�y qua nga�y, ma�t he�t th� gi�� quy� ba�u. Chu�ng ta pha�i ��ng du�ng ly� vo� th���ng va�o vie�c tu, vie�c ho�c �e� t�� l��i va� la�m l��i �ch cho chu�ng sanh. �o� la� hie�u ����c ly� vo� th���ng. Nh� va�y la� Va�n T� Tu nh�p nha�ng theo nhau. Ne�u no�i hie�u ly� vo� th���ng ma� ch� ngo�i no�i do�c v��i nhau ch�i ch�� kho�ng ga�ng tu, ga�ng ho�c, ga�ng la�m vie�c l��i �ch cho chu�ng sinh th� ch�a the� go�i la� hie�u ly� vo� th���ng �u�ng v��i tinh tha�n Pha�t da�y.

To�i nha�c la�i Va�n T� Tu hue�. Va�n la� ho�c, ho�c ro�i suy ga�m nha�n xe�t la� T�. T�� Va�n, T� ��ng du�ng tu ha�nh la� Tu, �o� la� gia�o ly� ca�n ba�n cu�a ng���i ho�c Pha�t.

Nh�ng ngoa�i ba �ie�u ca�n ba�n cu�a ng���i ho�c Pha�t na�y co�n co� ba �ie�u n��a la� Gi��i, ��nh, Tue�. Ba �ie�u na�y go�i la� tam vo� la�u ho�c, ngh�a la� sao? T��c la� ba vie�c ho�c kho�ng b� lo�t, kho�ng b� r��t. No�i ca�ch kha�c la� ba mo�n ho�c gia�i thoa�t. Ch�� vo� la�u: Vo� la� kho�ng, la�u la� r��t. Kho�ng r�i r��t �� �a�u? Kho�ng r�i r��t trong tam gi��i. Ma� kho�ng r�i r��t trong tam gi��i la� gia�i thoa�t ro�i. Ne�n no�i tam vo� la�u ho�c nghe kho� hie�u, ma� pha�i no�i ro� ra�ng ba mo�n ho�c �e� gia�i thoa�t sanh t��. Tam hue� ho�c la� �e� so�ng tu va� la�m l��i �ch chu�ng sinh, co�n tam vo� la�u ho�c na�y la� �e� gia�i thoa�t sanh t��. Muo�n tu gia�i thoa�t sanh t�� th� pha�i co� �u� gi��i ��nh tue�.

Gi��i la� gi��i lua�t. Ha�ng Sa di th� gi�� 10 gi��i. Ty� kheo 250 gi��i, Ty� kheo Ni 348 gi��i. Gi�� gi��i la� �ie�u ca�n ba�n, nh�ng th��c t�nh to�i tha�y ch� Ta�ng Ni ba�y gi�� kho�ng gi�� no�i nh��ng gi��i chi tie�t. Nh� hie�n chu�ng ta tu theo Ba�c to�ng, buo�i chie�u �a�u pha�i ai cu�ng a�n cha�o s� s� nh� trong lua�t da�y. Nh� va�y co� gi�� ����c gi��i th�� ch�n ch�a? �o� la� to�i no�i chi tie�t nho�, ha�n cuo�c trong gi��i cu�a Sa di tho�i ma� m�nh co�n ch�a gi�� tro�n, huo�ng n��a la� gi��i Ty� kheo, ca�c pha�n chi tie�t nh� y ba�t v. v� kho�ng the� gi�� ����c. V� va�y ne�n chu� tr��ng cu�a to�i la� Ta�ng Ni pha�i gi�� nh��ng gi��i ca�n ba�n, gi�� cho ����c. Co�n nh��ng chi tie�t, gi�� ����c bao nhie�u to�t ba�y nhie�u. Quan tro�ng la� nh��ng gi��i ca�n ba�n. �o� la� gi�� gi��i.

T�� gi��i sanh ��nh. Th���ng ng���i ta no�i gi��i sanh ��nh nh�ng tha�t s�� gi��i ch�a sanh ��nh. Gi��i ch� giu�p �e� ba�o ve� cho chu�ng ta ta�ng tr���ng thie�n ��nh. Th� du� chu�ng ta ngo�i thie�n co�t �e� cho ta�m kho�ng xao la�ng, kho�ng cha�y ba�y. Ne�u ng���i na�o pha�m gi��i ro�i th� ngo�i nh�ng ta�m va�n cha�y ba�y, ke�m kho�ng no�i. Va�y ne�n gi��i la� ha�ng ra�o nga�n ng��a kho�ng cho chu�ng ta cha�y ba�y hay r�i va�o nh��ng n�i to�i lo�i sa�u tha�m kha�c.

Ne�u no�i cho �u� gi��i la� Pho�ng phi ch� a�c. Pho�ng la� ng��a, phi la� lo�i, nga�n ng��a ca�c lo�i cho m�nh, ch� a�c la� d��ng bo� to�i a�c. Nh� va�y gi��i co� ta�nh ca�ch ng��a lo�i va� d��t a�c cho chu�ng ta, ch�� kho�ng pha�i la� thie�n ��nh. Nh�ng gi��i giu�p cho thie�n ��nh. Ne�n trong kinh hay v� du� ngo�n �e�n �o�t �e� ngoa�i tr��i b� gio� tho�i ne�n de� ta�t. Ne�u ngo�n �e�n �o� co� o�ng kho�i chu�p le�n th� no� ���ng ye�n. Cu�ng va�y, gi��i nh� o�ng kho�i chu�p �e�n, gi�� cho ngo�n �e�n tr� tue� cu�a chu�ng ta ����c sa�ng. Gi��i la� ng��a �o�n, ne�n no�i gi��i sanh ��nh la� v� the�. Nh�� co� gi��i cu�ng nh� nh�� co� bo�ng �e�n ne�n ngo�n �e�n kho�ng b� ta�t. Cu�ng va�y, nh�� gi��i ma� ta�m chu�ng ta kho�ng xao la�ng, ����c ye�n ��nh, ye�n ��nh ne�n tr� tue� pha�t kh��i. V� va�y ma� no�i gi��i sanh ��nh, chu�ng ta kho�ng ne�n hie�u la�m gi��i tr��c tie�p sanh ra ��nh. Pha�i co� pha�p tu thie�n ��nh m��i ta�ng tr���ng ����c tr� tue�. Ne�n no�i ��nh sanh tue�.

Ta�i sao thie�n ��nh la�i sanh tr� tue�? Chu�ng ta do ho�c ne�n sanh tr� tue� th� co� ly�, co�n thie�n ��nh la� kho�ng suy ngh� g� ca�, sao la�i sanh tr� tue�? �a�y la� va�n �e� Ta�ng Ni ca�n pha�i hie�u cho t���ng ta�n. To�i m���n mo�t v� du� �e� no�i ro� �ie�u na�y. V� nh� co� ca�i lu kho�ng, chu�ng ta xuo�ng ao mu�c n���c �o� va�o lu. N���c m��i �o� va�o co�n �u�c, chu�ng ta nh�n vo� trong lu kho�ng tha�y bo�ng ma�t m�nh. Ta�i sao? V� n���c �u�c ca�u b��n, kho�ng trong, kho�ng sa�ng ne�n kho�ng tha�y h�nh a�nh be�n ngoa�i. Ba�y gi�� chu�ng ta ch�u kho� qua�y ro�i lo�ng ca�n xuo�ng ch��ng mo�t va�i gi��, ca�c ca�n ba� la�ng he�t xuo�ng ta�n �a�y lu ro�i th� khi �o� n���c trong, chu�ng ta nh�n vo� m��i tha�y ma�t m�nh ro� ra�ng. Cha�ng nh��ng �a�u ma�t m�nh ma� ta�t ca� ca�nh va�t �e�u chie�u ro�i tre�n ma�t n���c �o�.

Cu�ng nh� va�y, chu�ng ta tu thie�n ��nh la� �e� lo�ng la�ng ta�m vo�ng. V� ta�m na�y cha�y nh� kh� v���n. B��i cha�y nh� kh� v���n ne�n no� xa�o tro�n, muo�n he�t nga�u �u�c th� pha�i lo�ng la�ng la�i. Lo�ng la�ng la�i t��c la� thie�n ��nh, khi lo�ng la�ng ro�i th� tr� tue� pha�t sa�ng. Va�y tr� tue� �o� la� tr� tue� g�? Tr� vo� s�. T�� Va�n T� Tu cu�ng co� tr� tue�. T�� Gi��i ��nh Tue� cu�ng co� tr� tue�, va�y hai th�� tr� tue� na�y la� mo�t hay kha�c? Kha�c va�y. Tr� tue� tr���c la� tr� h��u s�, tr� do co� ho�c. Tr� tue� sau la� tr� vo� s�, kho�ng do ho�c. V� lu�c thie�n ��nh �a�u co� ho�c v��i ai. Mo�i th�� vo�ng �o�ng la�ng xuo�ng th� sa�ng. �a�y go�i la� tr� vo� s�. Tr� h��u s� la� tr� t�� be�n ngoa�i ma� ����c, co�n tr� vo� s� la� tr� t�� ta�m m�nh pha�t ra. Nh� va�y tr� vo� s� m��i co� co�ng na�ng gia�i thoa�t sanh t��, co�n tr� h��u s� kho�ng gia�i thoa�t no�i. Hie�u nh� va�y chu�ng ta m��i na�m v��ng con ����ng tu.

���c The� To�n khi ch�a tha�nh �a�o, Nga�i ngo�i d���i co�i Bo�-�e� bo�n m��i ch�n nga�y �e�m. Nga�i ngo�i nh� va�y �e� la�m g�? Ngo�i �e� thie�n ��nh. Khi ��nh �a� sa�u, ta�m va�ng la�ng bo�ng d�ng pha�t ra tr� tue� sa�ng suo�t vo� cu�ng. Tr� tue� a�y t�� trong no�i ta�m l�u xua�t, cho ne�n khi sa�ng le�n ro�i, Nga�i bie�t ta�t ca� nh��ng g� tr���c kia ch�a t��ng bie�t. B��i v� sau khi ngo� �a�o d���i co�i Bo� �e� th� Nga�i co� �u� Tam minh, Lu�c tho�ng, T�� vo� s�� u�y, Tha�p ba�t ba�t co�ng v. v�

�� �a�y to�i ch� no�i Tam minh tho�i.

Mo�t la� Tu�c ma�ng minh: Khi Nga�i tu, ta�m lo�ng ��nh pha�t sa�ng lie�n nh�� la�i vo� so� kie�p ve� tr���c �a� t��ng �� �a�u, la�m g�, te�n g� v. v� �a�y go�i la� Tu�c ma�ng minh. Khi a�y ta�m hoa�n toa�n thanh t�nh, Nga�i nh�� la�i ca�u ho�i khi co�n ta�i gia Nga�i �a� tha�c ma�c, con ng���i t�� �a�u �e�n, tr���c khi co� ma�t �� �a�y m�nh �� �a�u? Gi�� phu�t cho�t b��ng sa�ng Nga�i nh�� ro� ra�ng.

Trong mo�t ba�i kinh A-ha�m Pha�t co� ke�: Khi Nga�i ch��ng Tu�c ma�ng minh Nga�i nh�� la�i vo� so� kie�p ve� tr���c nh� chuye�n m��i xa�y ra ho�m qua. Nh�� mo�t ca�ch ro� ra�ng t���ng ta�n. T�� �o� Nga�i hie�u ����c va� gia�i quye�t ����c va�n �e� con ng���i t�� �a�u la�i. Chu�ng ta kho�ng pha�i nga�u nhie�n co� ma�t mo�t la�n �� �a�y, ma� t�� thu�� na�o lang thang lua�n ho�i. Ba�y gi�� ����c la�m ng���i m��i bie�t tu ha�nh �e� tha�y ro� co�i go�c a�y. Do �o� ���c Pha�t th��a nha�n thuye�t lua�n ho�i la� cha�n ly�.

Ho�i co�n ho�c Ta�ng, to�i th���ng kho� s�� ve� va�n �e� na�y. B��i nghie�n c��u ky� nh��ng sa�ch v�� A�n �o� to�i tha�y thuye�t lua�n ho�i nghie�p ba�o co� t�� �a�o Ba�-la- mo�n, ch�� kho�ng pha�i do Pha�t �a�t ra. To�i h�i ma�c ca�m, ta�i sao Pha�t la�i nha�n gia�o pha�p cu�a ng���i ta. Nh�ng ve� sau to�i tha�y �ie�u �o� kho�ng lo�i la�m g� ca�. Khi ngo� �a�o, tha�y ����c le� tha�t ro�i th� ai no�i �u�ng chu�ng ta nha�n la� �u�ng, sai bie�t la� sai. Ne�u vie�c �u�ng ma� chu�ng ta kho�ng th��a nha�n la� m�nh qua� thie�n kie�n ro�i. Cho ne�n ���c Pha�t ra�t sa�ng suo�t. Nh��ng g� tr���c �u�ng th� Nga�i du�ng, tr���c sai th� Nga�i s��a, ch�� kho�ng pha�i ba�c bo� ta�t ca� �e� la�p mo�t trie�t thuye�t hoa�n toa�n cu�a rie�ng m�nh. Nh� va�y tinh tha�n cu�a ���c Pha�t ra�t la� khoa ho�c.

Nga�y nay ca�c nha� khoa ho�c nghie�n c��u nh��ng va�n �e� ma� ho� tha�c ma�c. Khi pha�t minh ����c, tha�y �u�ng nh� nh��ng g� ng���i tr���c pha�t minh th� ho� kho�ng ba�c bo� ma� ca�ng tra�n tro�ng th��a nha�n. Nh� va�y tinh tha�n ho�c Pha�t ra�t khoa ho�c, kho�ng co� ta�nh ca�ch �o�c �oa�n t�� la�p �e� khoe m�nh gio�i. �ie�u g� tr���c �u�ng nha�n la� �u�ng. �ie�u g� bie�t sai ba�o la� sai �e� ch�nh la�i, �o� la� tinh tha�n cu�a �a�o Pha�t.

Khi ch��ng Tu�c ma�ng minh ro�i, Nga�i tha�y kho�ng pha�i Nga�i co� ma�t mo�t la�n ma� vo� so� la�n hie�n tha�n trong ca�c loa�i kha�c nhau. Hie�u nh� va�y ne�n Nga�i no�i con ng���i la� lua�n ho�i. Do �o� nha� Pha�t th���ng no�i lang thang trong kie�p lua�n ho�i, nay �a�y mai kia, kho�ng bie�t bao nhie�u la�n sanh bao nhie�u la�n t��. �ie�u na�y Pha�t �a� tha�y ro� ch�� kho�ng pha�i ho�c cu�a ng���i tr���c.

The� ne�n trong kinh A-ha�m, m��i nghe Pha�t no�i tha�y nh� bi quan, nh� "n���c ma�t chu�ng sanh nhie�u h�n n���c bie�n". L��i na�y �u�ng kho�ng? Xe�t trong mo�t ���i chu�ng ta gom la�i ch��ng bao nhie�u n���c ma�t? ����c mo�t che�n �i. Nh� va�y mo�i ng���i mo�t che�n, mo�t trie�u ng���i gom la�i ch��ng mo�t ho�, mo�t ao la� nhie�u. Ne�u ma�y tra�m trie�u ng���i gom la�i ch��ng ba�ng con so�ng nho� tho�i, sao Pha�t no�i nhie�u h�n n���c bie�n ca�? Chu�ng ta hie�u ca�n c��t th� kho�ng the� tin l��i Pha�t no�i ����c. Pha�i hie�u xa h�n, v� Pha�t no�i n���c ma�t chu�ng sinh �a�u ch� mo�t la�n na�y ma� vo� so� kie�p sanh t��, va�y n���c ma�t a�y kho�ng nhie�u h�n n���c bie�n ca� la� g�? Gom he�t ca�i kho� ���i na�y ���i tr���c, ���i tr���c n��a v. v� m��i tha�y ca�i kho� qua� l��n v� kho�ng pha�i ch� �� mo�t ���i. Song pha�n nhie�u chu�ng ta ch� nh�� trong ���i na�y ne�n cho ra�ng Pha�t no�i qua� �a�ng, ch�� s�� tha�t kho�ng pha�i qua� �a�ng. �o� la� l��i no�i ch� ly�. ���c Pha�t no�i lua�n ho�i kho�ng pha�i do suy ga�m ma� do ngo� �a�o ro�i, tha�y �u�ng nh� tha�t ma� no�i.

Hai la� Thie�n nha�n minh: Tu�c ma�ng minh la� ���ng ve� th��i gian qua� kh��, hie�n ta�i, v� lai. Thie�n nha�n minh la� ���ng ve� kho�ng gian. Minh na�y tha�y ����c va�t he�t s��c nho�, he�t s��c xa, tha�y t���ng ta�n nghie�p qua� cu�a ta�t ca� chu�ng sanh. Chu�ng sanh ra ���i la� do nghie�p cu�a qua� kh�� hoa�c la�nh hoa�c d��, ma� da�n t��i tho� sanh ���i na�y, to�t xa�u kha�c nhau, tha�y ra�t ro� ra�ng.

Kinh no�i, khi ch��ng ����c Thie�n nha�n minh ro�i, Nga�i tha�y trong ba�t n���c co� vo� so� vi tru�ng. Hai m��i la�m the� ky� tr���c khoa ho�c ch�a pha�t trie�n, ch�a co� k�nh hie�n vi ma� ���c Pha�t �a� tha�y ����c vi tru�ng. V� va�y ca�c chu�a Ba�c to�ng tr���c khi uo�ng n���c hay tu�ng ba�i ke� "Pha�t qua�n nha�t ba�t thu�y, ba�t va�n t�� thie�n tru�ng" v. v� Ngh�a la�, Pha�t nh�n trong mo�t ba�t n���c tha�y ta�m va�n bo�n nga�n vi tru�ng. Ho�i �o� ai tin l��i Pha�t no�i. Kho�ng ai tin he�t. Ch� co� nh��ng v� ch��ng A La Ha�n m��i tin.

Mo�t la�n co� v� Ty�-kheo ch��ng A La Ha�n �i ����ng, khi qua sa ma�c kha�t n���c qua�, Nga�i ga�p ca�i ao h�i ca�n ��nh la�y n���c uo�ng. Nh�ng khi du�ng thie�n nha�n, Nga�i nh�n tha�y vo� so� vi tru�ng �� trong n���c ne�n kho�ng da�m uo�ng va� tr�� la�i ba�ch Pha�t:

- Con qua� kha�t n���c ma� t�m ����c ao n���c th� tha�y vo� so� vi tru�ng ne�n kho�ng uo�ng ����c. Ba�ch The� To�n, ba�y gi�� con pha�i la�m sao, nh�n kha�t �e� che�t hay la� uo�ng?

Pha�t qu��:

- Sao o�ng kho�ng du�ng nhu�c nha�n �e� nh�n. Ne�u du�ng nhu�c nha�n th� kho�ng tha�y vi tru�ng.

Nghe Pha�t da�y va�y Nga�i lie�n du�ng nhu�c nha�n nh�n ne�n kho�ng tha�y vi tru�ng. Nh�� the� Nga�i kho�i che�t kha�t.

Nh� va�y ro� ra�ng Pha�t tha�y ����c vi tru�ng, ca�c v� A La Ha�n tha�y ����c vi tru�ng. Ne�n trong Lua�t da�y chu�ng ta lo�c n���c tr���c khi uo�ng la� v� the�. �i �a�u pha�i mang theo �a�y lo�c n���c v� s�� uo�ng n���c se� gie�t ha�i vi tru�ng. Nga�y nay chu�ng ta kho�ng mang �a�y lo�c n���c theo la� v� n���c �a� ����c lo�c sa�n ro�i, ch� ca�n va�n robinet la� uo�ng lie�n, mang �a�y lo�c theo chi n��a.

Hie�n nay co� ng���i �i �a�u cu�ng qua�i theo na�o la� �a�y lo�c n���c, y ba�t, �u� th�� he�t nh�ng kho�ng bao gi�� du�ng. �o� la� ch� bie�t gi�� ma� kho�ng bie�t du�ng. S�� d� Pha�t che� gi��i, che� mo�n �o� la� ca�n thie�t v��i hoa�n ca�nh ba�y gi��. Ca�i lo�c du�ng �e� lo�c n���c uo�ng cho kho�ng ha�i vi tru�ng. Nga�y nay n���c hoa�c na�u ch�n, hoa�c �a� kh�� tru�ng ro�i th� �em theo lo�c �e� la�m g�? To�i chu� tr��ng gi��i lua�t la� quan tro�ng nh�ng gi��i na�o h��p v��i hoa�n ca�nh cu�a m�nh th� a�p du�ng, co�n gi��i na�o kho�ng h��p th� xin ho�c cho bie�t tho�i, ch�� nh� ca�i �a�y lo�c n���c �i �a�u cu�ng mang theo ma� kho�ng du�ng th� tha�t la� co� cha�p.

�o� la� no�i ve� va�t ra�t nho�. Co�n va�t xa, Pha�t nh�n trong ba�u vu� tru� tha�y co� ha�ng ha� sa so� the� gi��i t��c la� the� gi��i nhie�u nh� ca�t so�ng Ganga �� A�n �o�. Ca�t so�ng Ganga ch��ng bao nhie�u? To�i no�i ga�n nha�t nh� ca�t so�ng �o�ng Nai, co� ai �e�m ����c kho�ng? So�ng �o�ng Nai ch� ba�ng mo�t pha�n t� so�ng Ganga ma� chu�ng ta co�n kho�ng the� �e�m no�i th� ca�t so�ng Ganga ch��ng bao nhie�u?

Nga�y x�a ng���i ta c�� t���ng tr��i tro�n �a�t vuo�ng. �a�t la� ma�nh �� d���i �e� ch��, co�n tr��i la� ma�i �� tre�n �e� che, ch� bie�t tre�n tr��i d���i �a�t the� tho�i, nh�ng Pha�t nh�n tha�y ngoa�i ha�nh tinh cu�a chu�ng ta co�n vo� so� ha�nh tinh kha�c. Ho�i x�a �a�u co� vie�n vo�ng k�nh, Pha�t du�ng thie�n nha�n tha�y ����c va�t �� ra�t xa, ra�t nho� va� do �o� Nga�i tha�y ����c t���ng ta�n nghie�p cu�a chu�ng sanh. Ai mang nghie�p thie�n, nghie�p a�c th� theo nghie�p �o� da�n �i tho� sanh.

Trong A-ha�m co� mo�t ba�i kinh Pha�t no�i: Ta nh�n tha�y chu�ng sanh theo nghie�p �i lua�n ho�i trong lu�c �a�o nh� ng���i ���ng tre�n la�u cao nh�n xuo�ng nga� t� ����ng, tha�y ke� �i qua ng���i �i la�i ro� ra�ng t���ng ta�n, kho�ng chu�t nghi ng��. V� va�y Nga�i da�y mo�i chu�ng sinh ne�u bie�t tu thie�n, ta�o nghie�p la�nh th� sanh trong co�i la�nh, co�n ta�o nghie�p d�� th� sanh trong co�i a�c, kho�ng sai cha�y, kho�ng nghi ng��. Nh��ng g� Pha�t tha�y va� no�i la�i la� do Nga�i ch��ng kie�n ch�� kho�ng pha�i suy lua�n. Nh��ng ba�i kinh Bo�n sanh hay Bo�n s�� nga�y nay chu�ng ta �o�c ����c trong ta�ng ch�� Pali hoa�c ch�� Ha�n la� nh��ng ba�i kinh no�i ve� tie�n kie�p cu�a ���c Pha�t va� ca�c v� Tha�nh �e� t��.

Kinh bo�n sanh la� no�i tie�n kie�p nhie�u ���i cu�a ���c Pha�t. Kinh Bo�n s�� no�i s�� vie�c xa�y ra gi��a ca�c v� Ba� la mo�n hay ca�c v� Ty� kheo ���i tr���c �a� t��ng la�m g�, ba�y gi�� ch�u ca�nh nghie�p qua� a�y. Nh� co� v� Ty� kheo ch��ng qua� A La Ha�n ro�i nh�ng �i kha�t th��c va�n kho�ng co� c�m a�n. Pha�t no�i v� Ty� kheo na�y ���i tr���c bo� �o�i mo�t v� Ty� kheo cu�ng tu, ne�n ba�y gi�� �i kha�t th��c kho�ng ai cu�ng, du� �a� ch��ng qua� A La Ha�n.

Nh� va�y nh��ng s�� vie�c cu�a ch� Ta�ng xa�y ra trong th��i ���c Pha�t, Nga�i tha�y ro� t�� nh��ng kie�p tr���c, Nga�i no�i va� ng���i sau ghi che�p la�i go�i la� kinh Bo�n s��. Co�n nh��ng s�� vie�c cu�a Nga�i ve� vo� so� kie�p tr���c go�i la� kinh Bo�n sanh. T�� cho� ch��ng ����c Tu�c ma�ng minh, nh�� vo� so� kie�p tr���c, cho ne�n m��i ghi chuye�n Bo�n sanh cu�a Nga�i. T�� ch��ng ����c Thie�n nha�n minh, tha�y ����c ro� ra�ng mo�i ng���i sanh �� �a�u. Do theo nghie�p ma� sanh co�i la�nh, co�i d�� ch�� kho�ng pha�i nga�u nhie�n, cu�ng kho�ng pha�i do Pha�t th��ng ai ��a ve� co�i �o�, ghe�t ai �a�y qua co�i kia hoa�c thie�n ����ng hoa�c ��a ngu�c v. v� Gia�o ly� �a�o Pha�t kho�ng pha�i va�y, la�m la�nh th� ����c qua� la�nh, la�m d�� th� ch�u qua� d��. Cho ne�n �o�i v��i ly� nha�n qua� lua�n ho�i cu�a Pha�t da�y kho�ng co� g� �e� nghi he�t.

Ba la� La�u ta�n minh: La�u la� lo�t, la� r��t. Kho�ng co�n r��t trong tam gi��i n��a, t��c la� ch��ng ����c La�u ta�n minh. �a�y la� va�n �e� ma� tr���c khi xua�t gia Nga�i �i da�o bo�n c��a tha�nh tha�y ng���i gia�, ng���i be�nh, ng���i che�t, Nga�i th��c t�nh. T�� �o� Nga�i ngh� pha�i t�m mo�t ph��ng pha�p na�o thoa�t kho�i sanh gia� be�nh che�t, ne�n Nga�i �i tu ch�nh v� mu�c ��ch a�y. Minh cuo�i cu�ng na�y gia�i quye�t ����c mu�c ��ch cu�a Nga�i la� ra kho�i sanh t�� lua�n ho�i va� do ch��ng ����c La�u ta�n minh ne�n Nga�i bie�t ro� nguye�n nha�n �i trong sanh t�� lua�n ho�i va� nguye�n nha�n ra kho�i lua�n ho�i sanh t��. Bie�t mo�t ca�ch ro� ra�ng t���ng ta�n. V� va�y Nga�i m��i tuye�n bo� "Ta �a� tha�nh Pha�t".

Nh� va�y vie�c ngo� �a�o cu�a Nga�i t�� �a�u co�? �o� la� va�n �e� ma� ng���i ho�c �a�o chu�ng ta pha�i na�m tha�t v��ng. Ne�u kho�ng chu�ng ta se� lu�ng tu�ng. Ho�i x�a to�i co� ca�i nghi, nghi Nga�i ngo�i bo�n m��i ch�n nga�y �e�m d���i co�i Bo� �e� la� ngo�i suo�t hay ngo�i �t tie�ng �o�ng ho� ro�i xa�, pha�i �i ra ngoa�i gia�i quye�t nh��ng va�n �e� tie�u tie�n v. v� Tha�t ra nh��ng vie�c na�y ne�u thie�u kinh nghie�m chu�ng ta se� lu�ng tu�ng. Ne�n ho�i x�a to�i �a� nghi va� cha�c ra�ng quy� v� cu�ng co� ng���i nghi. Nh�ng ba�y gi�� th� to�i he�t nghi, to�i bie�t ro� ra�ng la�m.

B��i v� thie�n ��nh ma� ch�a �e�n n�i �e�n cho�n th� chu�ng ta ngo�i tro�ng cho he�t gi��. Ne�u ngo�i mo�t gi�� th� t��i n��a gi�� sau tha�y h�i kho� ch�u, nghe �o�ng ho� reo la� m��ng la�m. �o� la� be�nh cu�a ng���i m��i ta�p to�a thie�n, co�n ng���i nha�p ��nh ����c ro�i th� que�n th��i gian. Ho�i x�a sa�ch s�� ke� la�i ca�c Nga�i nha�p ��nh mo�t na�m, n��a na�m. Ga�n �a�y to�i tha�y ro� quanh to�i co� nh��ng ng���i nha�p ��nh suo�t ba�y nga�y ma� kho�ng nghe no�i �o�i, kho�ng ma�c tie�u tie�n g� he�t. To�i �a� ch��ng kie�n vie�c na�y ch�� kho�ng pha�i ch� nghe ke� la�i. Nga�y nay ch� ta�ng nha�p ��nh s� s� nh� va�y co�n ����c ba�y nga�y, huo�ng n��a la� Pha�t. Ne�u nha�p die�t ta�n ��nh th� th��i gian ra�t la�u.

Sa�ch ghi co� v� Ty� kheo va�o ���i ����ng nha�p die�t ta�n ��nh trong mo�t bo�ng ca�y ba�y tra�m na�m, cho t��i ���i Minh ca�y �o� h�p la�i. Mo�t ho�m nha�n co� gio�ng ba�o ngang qua, v� bo�ng ca�y mo�ng qua� ne�n ga�y, Nga�i r�i ra ngoa�i. L�nh �i tua�n kho�ng bie�t kho�i g�, ho� m��i ca�c Thie�n s� �e�n xem m��i bie�t �a�y la� mo�t v� Ta�ng nha�p ��nh. Thie�n s� la�c linh (chuo�ng nho�), lu�c a�y to�c, mo�ng tay bung la�n ra. V� Ta�ng nha�p ��nh ho�i ba�y gi�� la� lu�c na�o, th��i na�o. Nghe mo�i ng���i ke� la�i m��i bie�t �a� ba�y tra�m na�m. S��c ��nh tha�t phi th���ng, chu�ng ta kho�ng the� la�y l���ng pha�m t�nh ma� hie�u ����c. Co� tu m��i tha�y ca�i hay, ca�i cao sie�u cu�a ng���i x�a.

Nha�n ch��ng La�u ta�n minh ne�n Nga�i ro� ����c nguye�n nha�n v� sao con ng���i pha�i tro�i la�n trong sanh t�� va� tha�y ro� con ����ng thoa�t ly sanh t��. Ch�nh ba�n tha�n Nga�i thoa�t ra ����c ro�i ne�n m��i tha�y, co�n �� trong �o� th� kho�ng tha�y. Th� nh� ng���i ngo�i trong lu, kho�ng tha�y ����c be�n ngoa�i lu. Muo�n tha�y toa�n bo� ca�i lu th� pha�i ra ngoa�i m��i tha�y. Nga�i cu�ng va�y, ch��ng La�u ta�n minh ro�i d��t do�ng sanh t��, nh�n la�i m��i tha�y manh mo�i sanh t�� va� bie�t ca�ch �e� thoa�t ly. �o� la� chu� ye�u ���i tu cu�a Nga�i. Nga�i tuye�n bo� gia�c ngo� tha�nh Pha�t la� gia�c ngo� vie�n ma�n.

Chu�ng ta th�� t�m xem tr� ngo� �a�o �o� �� �a�u ma� co�, do �a�u Nga�i bie�t ����c manh mo�i sanh t�� va� thoa�t ly sanh t��. Chu�ng ta nh�� trong kinh Pha�p Cu�, ���c Pha�t no�i: "Ta ho�c �a�o kho�ng tha�y". Kho�ng tha�y ma� sao tha�nh �a�o? Do Nga�i thie�n ��nh ne�n ta�t ca� vo�ng t���ng, ta�t ca� nh��ng th�� ta�m nga�u �u�c u to�i �e�u la�ng tan he�t. T�� �o� vo� s� tr� b��ng sa�ng, cho ne�n Nga�i tuye�n bo� ho�c �a�o kho�ng tha�y. Chu�ng ta tu theo Pha�t pha�i co� hai tr�. H��u s� tr� la� giai �oa�n �a�u va� vo� s� tr� la� giai �oa�n cuo�i, ch�� kho�ng the� ha�i lo�ng tho�a ma�n v��i h��u s� tr�.

Trong nh��ng na�m da�y �� Va�n Ha�nh, to�i co� chu�t buo�n. To�i ngh� ra�ng vo� t�nh ng���i l��n �a�nh l��a ng���i nho�. Ta�i sao? B��i v� tu Pha�t la� d��t bo� tham sa�n si, ma� ba�t Ta�ng Ni thi. V� s�� r��t ne�n ho� pha�i quay ba�i. Mo�i la�n ga�c thi to�i tha�y buo�n qua� ma� kho�ng no�i ����c. Nh� va�y co� pha�i gian tham kho�ng? Vo� t�nh ng���i tr���c ba�y cho ng���i sau gian tham. Ho� s�� r��t th� ho� pha�i ba�y tro�. V� va�y sau na�y to�i chu� tr��ng ho�c, hie�u, tu ch�� kho�ng thi. �o� la� to�i no�i trong no�i bo� n���c m�nh. Co�n chuye�n n���c ngoa�i n��a.

Nh��ng na�m to�i �i A�n �o�, �e�n tr���ng Nalanda tha�m quy� tha�y, to�i cu�ng tha�y ����c vie�c ho�c. Va�n ba�ng Tie�n s� kho�ng pha�i la� v� Gia�o s� tu ta�i Thie�n vie�n ca�p ma� do Bo� Gia�o du�c ca�p. O�ng Bo� tr���ng la� Tha�nh hay pha�m? Nh� va�y ba�ng Tie�n s� do mo�t ng���i the� tu�c ca�p th� th�� ho�i la�m sao? B��i chu�ng tala� ng���i xua�t gia gia�i thoa�t, cao sie�u h�n tu�c gia c� s�, ba�y gi�� nha�n ba�ng ca�p t�� mo�t ng���i ���i th� �i t��i �a�u. Cho ne�n co� nhie�u v� no�i �u�a: Vua Die�m V��ng kho�ng s�� ba�ng Tie�n s� cu�a quy� tha�y �a�u. Ch��ng nha�m ma�t xuo�ng d���i tr�nh, no�i to�i �a�u ba�ng Tie�n s� cha�c Die�m V��ng cu�ng c���i tho�i. Ba�ng ca�p cu�a o�ng �a�u pha�i do nh��ng v� Tha�nh nha�n hoa�c ch��ng A La Ha�n, Tu �a� hoa�n, T� �a� ha�m ca�p ma� la� c� s� pha�m tu�c ca�p th� ai ma� s��.

Sang Nha�t Ba�n ga�p quy� tha�y ho�c �� �a�y, to�i cu�ng tha�y t��ng t�� nh� va�y. Ba�ng Tie�n s� do Bo� Gia�o du�c ca�p la� mo�t danh d��, nh�ng cu�ng t�� c� s� ca�p n��a. Co� Bo� tr���ng gia�o du�c na�o la� ng���i tu �a�u. Va�y ma� chu�ng ta ra�t ha�nh die�n. Chu�ng ta hie�u ho�c th� to�t nh�ng hie�u danh la� kho�ng to�t. �o� la� �ie�u la�m cho chu�ng ta pha�i c��c nho�c, co� khi pha�m lo�i la�m.

Ng���i x�a cho ho�c cho thi la� co� y� na�ng ��� Ta�ng Ni ho�c t��i n�i t��i cho�n. Ne�u ch� no�i tu th� co� nhie�u ng���i l���i kho�ng ch�u ho�c, ne�n ba�t pha�i thi le�n l��p nh� va�y m��i ham ho�c. Ng���i sau kho�ng hie�u tha�m y� a�y ne�n vo� t�nh tha�nh ra b� ma�c ke�t trong danh t���ng. Ne�u ho�c la� ho�c ch�� kho�ng ma�c ke�t tre�n danh t���ng th� hay. �ie�u na�y �u�ng. Ng���c la�i ho�c ma� ke�t danh t���ng ro�i sanh ra t�� cao nga� ma�n th� sai. Nh� va�y tr�� tha�nh pha�m tu�c ma�t, kho�ng co�n �a�o ly� n��a.

Tr� vo� s� kho�ng pha�i la� tr� cu�a s�� ho�c ma� tr� cu�a s�� tu. Tu la� g�? Ne�u mo�i nga�y chu�ng ta ch� co� hai th��i kho�a tu�ng th� suo�t ���i kho�ng bao gi�� pha�t sinh tr� vo� s�. Pha�i thie�n ��nh. D��t khoa�t nh� va�y. Tr� cu�a ���c Pha�t tha�y vo� so� the� gi��i ngoa�i the� gi��i cu�a chu�ng ta, tha�y ����c vi tru�ng, tha�y ca� te� ba�o �� trong con ng���i. Nga�y x�a kho�ng no�i te� ba�o ma� no�i vi tru�ng. Tru�ng co� hai th��, mo�t la� ho� tru�ng, hai la� hoa�i tru�ng. Ba�y gi�� go�i la� te� ba�o. Te� ba�o co� s�� sinh hoa�t gio�ng nh� vi tru�ng. Co� loa�i te� ba�o ba�o ve� cho�ng nh��ng vi tru�ng be�n ngoa�i xa�m nha�p c� the�, ne�n go�i la� ho� tru�ng. Te� ba�o la�u nga�y h� hoa�i ne�n go�i la� hoa�i tru�ng. ���c Pha�t tha�y t���ng ta�n con ng���i, t���ng ta�n the� gi��i chung quanh. Cho� Pha�t tha�y Nga�i ch�a no�i he�t v��i chu�ng ta.

Co� mo�t ba�i trong kinh A-ha�m ke�, ���c Pha�t �i va�o r��ng, Nga�i na�m mo�t na�m la� kho� trong tay ro�i ho�i ca�c tha�y Ty� kheo:

- La� ca�y trong na�m tay ta nhie�u hay la� ca�y trong r��ng nhie�u?

Ca�c Tha�y tra� l��i:

- Ba�ch The� To�n, la� ca�y trong r��ng nhie�u co�n la� ca�y trong na�m tay cu�a The� To�n ra�t �t.

Pha�t ba�o: - Cu�ng va�y, nh��ng g� ta bie�t va� da�y cho ca�c o�ng �t nh� la� �� na�m tay. Co�n nh��ng g� ta bie�t ma� ch�a da�y cho ca�c o�ng nh� la� ca�y trong r��ng.

B��i va�y ne�n no�i Pha�t ����c nha�t thie�t tr� hay nha�t thie�t chu�ng tr� la� tr� bie�t ta�t ca�. Nh�ng v� ng���i sau hie�u qua� �t ne�n Nga�i ch� da�y mo�t �t tho�i, ch�� ch�a da�y he�t ����c. Qua �o�, chu�ng ta tha�y gia� tr� cu�a s�� tu cao sie�u phi th���ng, ch�� kho�ng pha�i ta�m th���ng. Nh�ng pha�n nhie�u nh��ng ng���i tu ba�y gi�� ch� ha�i lo�ng v��i nh��ng ca�i ta�m th���ng.

Ke� tie�p chu�ng ta t�m hie�u xem nguye�n nha�n na�o khie�n cho chu�ng ta �i trong sanh t�� va� la�m sao �e� thoa�t kho�i sanh t��? Ba�i kinh �a�u tie�n ���c Pha�t thuye�t la� T�� die�u �e�. Ba�i kinh �o� la� ca�n ba�n cu�a s�� gia�i thoa�t, trong kinh chu�ng ta tha�y hai pha�n ro� ra�ng nh� Kho� �e�, Ta�p �e�. Ta�p �e� la� nha�n, Kho� �e� la� qua�. Qua� kho� kho�ng the� nga�u nhie�n co� ma� do ta�p nha�n m��i co�. Ta�i sao ���c Pha�t no�i ng���c, le� ra pha�i no�i ta�p tr���c, kho� sau. �a�y la� nh��ng y� t�� nho� nh�ng ra�t vi te�.

V� nh� nga�y nay, trong nga�nh y ho�c tha�y hie�n nh��ng t���ng be�nh na�ng hay nhe� la� qua�. T�� �o� ng���i ta pha�ng t�m ra nguye�n nha�n, xem h� bo� pha�n na�o, do vi tru�ng g� v. v� m��i co� ca�ch tr� lie�u die�t vi tru�ng. Tr���c khi t�m vi tru�ng pha�i d��a va�o hie�n t���ng �� ngoa�i v� no� de� tha�y de� bie�t. T�� �o� pha�ng la�n vo� trong.

Nh� va�y ca�ch da�y cu�a Pha�t ra�t khoa ho�c. Ne�u no�i ta�p nha�n th� �a�u bie�t ta�p nha�n la� g�, ne�n no�i qua� kho� tr���c. Ma� mo�i ng���i co� ai kho�ng co� qua� kho� na�y �a�u.

To�i no�i ve� t�� kho� tr���c. Chu�ng ta co� ai tra�nh kho�i t�� kho� kho�ng? Sanh, gia�, be�nh, che�t. Ai cu�ng sanh gia� be�nh che�t, �o� la� vie�c tr���c ma�t. The�m n��a la� ba�t kho�: A�i bie�t ly kho�, ca�u ba�t �a�c kho�, oa�n ta�ng ho�i kho�, ngu� a�m x� tha�nh kho�. T�� kho� hay ba�t kho� ai kho�ng co�? �a�y la� le� tha�t kho�ng nghi ng�� ne�n go�i la� �e�. T�� �e� la� bo�n �ie�u cha�n tha�t, kho�ng bao gi�� sai cha�y.

Nh� kho� �e�, co� ng���i na�o thoa�t kho�i sanh gia� be�nh che�t? Co� ng���i na�o kho�i a�i bie�t ly kho�? � Nh� va�y hoa�c t�� kho� hoa�c ba�t kho�, ng���i na�o cu�ng ga�p kho�ng ai tra�nh kho�i. T�� qua� na�y m��i �i t�m nguye�n nha�n xem qua� kho� t�� �a�u ma� ra. Pha�ng t��i nguye�n nha�n cu�a no� la� ta�p �e�. Ta�p �e� la� g�? T��c la� tham sa�n si, no�i the�m chu�t n��a la� tham, sa�n, si, ma�n, nghi, a�c kie�n. Co�n no�i nhie�u h�n n��a th� vo� so�. Nh��ng th�� phie�n na�o na�y la� nguye�n nha�n ��a t��i �au kho�, kho�ng the� cho�i ca�i ����c. Ta�t ca� chu�ng ta ai kho�ng co� tham sa�n si?

Ve� tham th� co� tham ta�i, tham sa�c, tham danh, tham l��i, tham th��c, tham thu�y hoa�c tham sa�c, thinh, h��ng, v�, xu�c. Nh�ng to�i cho ra�ng con ng���i tham so�ng la� so� mo�t. Co� ng���i na�o kho�ng s�� che�t �a�u? Ne�u kho�ng s�� che�t th� kho�ng tham so�ng, co�n s�� che�t la� tham so�ng. B��i s�� che�t cho ne�n chu�ng ta m��i muo�n co� ca�i na�y, ca�i kia �e� ba�o ve� s�� so�ng. Tham so�ng la� ca�i tham ca�n ba�n, la� ca�i tham cha�p nga� cho ne�n cho� kha�c du�ng t�� a�i nga� �e� ch� cho ca�i tham na�y. Chu�ng ta no�i th��ng ng���i na�y, th��ng ng���i kia, th��ng ng���i no�, nh�ng tha�t ra chu�ng ta kho�ng th��ng ai ba�ng th��ng m�nh he�t. Th��ng m�nh la� th��ng ca�i g�? Th��ng tha�n t�� �a�i gia� h��p na�y. Song xe�t cho ky� tha�n t�� �a�i gia� h��p na�y co� g� �a�ng ye�u, �a�ng th��ng kho�ng?

Trong kinh Nie�t Ba�n co� th� du� h�nh a�nh t�� xa� �o�ng nhie�p, t��c la� co� bo�n con ra�n �� chung trong mo�t ca�i ro�. �a�t la� ra�n, n���c la� ra�n, gio� la� ra�n, l��a la� ra�n. Bo�n con c�� ga�y lo�n nhau hoa�i. Ta�t ca� chu�ng ta �e�u co� bo�n con ra�n �o�. Chu�ng co� ho�a kho�ng? Ra�n �a�t v��i ra�n n���c hay ra�n �a�t v��i ra�n gio� ca�n nhau th� sanh be�nh. Nh� khi na�o chu�ng ta b� tru�ng gio� th� pha�i �a�nh gio� ca�p to�c. Co� g� la� �a�u v� gio� ma�nh th� �a�t rung rinh, e� m�nh, �a�nh gio� mo�t ho�i nghe b��t �au. N���c v��i l��a cu�ng va�y. Ho�m na�o nghe �a�u no�ng ho�i th� bie�t l��a ma�nh qua�, pha�i kie�m �o� ma�t uo�ng vo�. Khi na�o tha�y s�ng phu� la� n���c ta�ng, pha�i uo�ng �o� a�m �e� b�nh tr�� la�i. Chu�ng ta �ie�u ho�a �a�t n���c gio� l��a nh� �ie�u ho�a bo�n con ra�n. Chu�ng c�� ca�n lo�n nhau hoa�i. Ne�u ba�t chu�ng ta �ie�u ho�a bo�n con ra�n tha�t �� ngoa�i cha�c m�nh cha�n la�m. Va�y ta�i sao �ie�u ho�a bo�n con ra�n �� trong th� la�i th��ng no�. No� la�m m�nh phie�n �u� th�� he�t ma� th��ng la� sao, chu�ng ta sa�ng suo�t hay si me�? B��i si me� ne�n b� chu�ng �ie�u khie�n. Nay cha�y kie�m tha�y na�y, mai cha�y kie�m tha�y kia �e� �ie�u tr� cho no� ho�a la�i. Ba�n cha�t no� kho�ng khi na�o ch�u ho�a ma� chu�ng ta c�� th��ng no� hoa�i.

Tha�n na�y do bo�n th�� cho�ng cho�i nhau h��p tha�nh. Nhie�u khi nh�n ky� to�i tha�y t��c c���i. Ng���i ta c�� tra�ch sao huynh na�y, huynh kia so�ng chung kho�ng ho�a thua�n, nh�ng to�i �a�t la�i ca�u ho�i: Ba�n tha�n m�nh co� ho�a thua�n v��i m�nh ch�a? Tha�n th� bo�n th�� cho�i nhau. Ta�m cu�ng va�y, co� lu�c ngh� hay, co� lu�c ngh� ba�y. Ca�i ngh� hay no� ra�y ca�i ngh� ba�y ro�i ho�i ha�n, t�� ma�u thua�n nhau. M�nh ma� kho�ng ho�a ����c th� ho�a v��i ai. Ch�a co� ng���i na�o t�� ho�a ����c tro�n ve�n. Ne�u ho�a ����c th� kho�i �i ba�c s�. Chu� n���c, chu� �a�t la�n nhau, chu� gio�, chu� l��a cu�ng c�� hoa�i, kho�ng cho m�nh ye�n. Cho ne�n �ie�u ho�a tha�n m�nh �a� kho�, �ie�u ho�a ta�m m�nh la�i ca�ng kho� h�n, huo�ng n��a �ie�u ho�a v��i ng���i kha�c. Cho ne�n so�ng gi��a ���i na�y la� ca�i vo�ng ma�u thua�n. Ma�u thua�n ve� tha�n, ma�u thua�n ve� ta�m. V� va�y no�i t��i tu la� �ie�u he�t s��c cay �a�ng. B��i co� nh�n sa�u va�o con ng���i chu�ng ta m��i tha�y �u� th�� phie�n.

Pha�t no�i ng���i chu� nuo�i bo�n con ra�n, co� �ie�u ho�a ma� no� c�� ca�n nhau hoa�i. Ho�m na�o ro� h�, bo�n con ma�nh ���a na�o ���a na�y cha�y. The� la� o�ng chu� s��a ro� la�i nuo�i bo�n con kha�c. Th��i gian sau ro� la�i h�, chu�ng bo� cha�y ro�i o�ng chu� cu�ng tie�p tu�c s��a ro� nuo�i n��a. C�� nh� va�y ma� tie�p tu�c nuo�i hoa�i, v��a nuo�i ra�n v��a th��ng no� n��a, kho� ch�a!

Cuo�c ���i cu�a chu�ng ta co� gio�ng chu� nuo�i ra�n �o� kho�ng? C�� ro� na�y h� s��a ro� kha�c nuo�i ra�n. Kha�ch quan chu�ng ta pha�i no�i the� na�o? Sao m�nh ngu qua� va�y, no� cha�y �i le� ra chu�ng ta he�t n��, da�i g� la�i pha�i nuo�i n��a. Do �o� ma� ���c Pha�t no�i chu�ng sanh �a�ng th��ng. Co� tha�n la� kho� ma� c�� ye�u tha�n. Ma�t tha�n na�y chu�p tha�n kha�c, ch�u kho� vo� cu�ng ta�n, c�� ma�i �i trong lua�n ho�i.

���c Pha�t no�i tham, sa�n, si, ma�n, nghi v. v� la� Ta�p �e�, nguye�n nha�n cu�a ma�t tha�n na�y, t�m tha�n kha�c tie�p tu�c ma�i ma�i. Kho� la� qua� co�n nha�n th� co� nhie�u th�� nh�ng tro�ng ta�m la� a�i nga�. V� a�i nga� ma� co� tham, co� sa�n, co� si v. v� Muo�n ra kho�i sanh t�� pha�i pha� cho ����c nha�n a�i nga� na�y th� kho� sanh t�� m��i d��ng. Ne�u co�n a�i nga� th� du� no�i tu hay g� n��a cu�ng pha�i tr�� la�i, ch�� ch�a the� thoa�t kho�i sanh t��. Cho ne�n Pha�t da�y muo�n gia�i thoa�t sanh t�� th� pha�i vo� nga�. B��i chu�ng ta a�i nga� ne�n ma�t tha�n na�y ta�o tha�n kha�c lie�n tu�c trong lu�c �a�o lua�n ho�i. Muo�n kho�i lua�n ho�i pha�i vo� nga�, kho�ng co�n nie�m a�i nga�, kho�ng co�n nie�m ye�u chuo�ng ca�i ta na�y la� tha�t n��a, th� ly� vo� nga� se� giu�p cho chu�ng ta thoa�t ly sanh t��. V� t�� a�i ma� sanh ra ca�c th�� kha�c ta�o qua� kho�. Nha�n va� qua� theo nhau. Co�n a�i nga� th� co�n lua�n ho�i, kho�ng nghi ng�� g� n��a. Nh� va�y Kho� va� Ta�p la� nha�n qua� trong lua�n ho�i.

Ba�y gi�� Pha�t da�y Die�t �e� va� �a�o �e� la� nha�n qua� gia�i thoa�t. ���c Pha�t no�i ne�u chu�ng ta kho�ng co�n sanh t�� n��a, �o� la� Die�t �e�. Pha�t kho�ng no�i Nie�t ba�n gia�i thoa�t ma� no�i Die�t v� die�t he�t ma�m sanh t�� la� gia�i thoa�t. Muo�n die�t he�t ma�m sanh t�� pha�i th��c ha�nh �a�o �e�. �a�o �e� go�m ba m��i ba�y pha�m tr�� �a�o nh�: T�� nie�m x��, T�� cha�nh ca�n, T�� nh� y� tu�c, Ngu� ca�n, Ngu� l��c, Tha�t gia�c chi, Ba�t cha�nh �a�o v. v� �a�y la� pha�p �e� die�t a�i nga�. Chu�ng ta th�� xe�t nh� T�� nie�m x�� co� pha�i la� ca�n ba�n �e� pha� a�i nga� kho�ng?

Mo�t la� qua�n tha�n ba�t t�nh. Do qua�n tha�n ba�n th�u, nh��p nhu�a kho�ng ra g� ne�n chu�ng ta cha�n no�, kho�ng co�n tie�p tu�c a�i no� n��a. Ke� qua�n tho� th� kho�, ta�t ca� ca�m gia�c ma� ma�t, tai, mu�i, l���i, tha�n, y� tie�p xu�c v��i sa�u tra�n be�n ngoa�i ca�m tho� kho�, la�c, kho�ng kho�, kho�ng la�c; ba th�� na�y Pha�t ke�t lua�n �e�u la� kho�. Ta�i sao? Du� kho�, la�c hay kho�ng kho� kho�ng la�c �e�u la� nh��ng hie�n t���ng ta�m b��, vo� th���ng, ma� vo� th���ng th� kho� ch�� kho�ng vui ����c. V� du� nh� ta ne�m ����c v� ngon. Khi co�n �� l���i th� th�m ngon nh�ng lu�c sa�p loa�i ra th� ho�i tho�i, v� no� vo� th���ng ne�n �a�u pha�i la�c tha�t. Ne�u la�c tha�t th� tr���c ngon, sau ngon, tr���c to�t, sau to�t nh�ng kho�ng pha�i the�. Ta�t ca� nh��ng th�� kha�c cu�ng nh� va�y. Ng���i ta me� la�m la� v� a�i tha�n. C�� trau do�i cho no� to�t, no� �e�p �e� ga�t thie�n ha� ma� cu�ng ga�t ch�nh m�nh luo�n. V� m�nh cu�ng t���ng m�nh tha�t �e�p, do �o� a�i nga� ca�ng tra�m tro�ng. Ma� �a� a�i nga� tra�m tro�ng th� lua�n ho�i kho�ng d��t. Ne�n Pha�t ba�o tha�y tha�n na�y nh��p nhu�a, ba�t t�nh. Nh�� the� chu�ng ta cha�n kho�ng muo�n mang tha�n la�n th�� hai n��a, he�t la�n na�y th� bo� kho�ng tie�p tu�c. Nh��ng ca�m gia�c ngon d��, vui buo�n Pha�t ke�t lua�n la� t���ng vo� th���ng �e�u kho�. Nh� va�y tho� la� kho�.

Hai �ie�u v��a ne�u la� pha�n the� xa�c. �e�n ta�m vo� th���ng, �e� tha�y be�nh cu�a con ng���i he�t cha�p tha�n la�i cha�p ta�m. Thie�n ha� hay cha�p ta�m la� tha�t, ta�m la� m�nh. Nh�ng ta�m �o� co� tha�t kho�ng? Chu�ng ta ha�y kie�m la�i xem. Cha�p to�i ngh� the� na�y la� �u�ng, ai ca�i la�i th� gia�n. Nh�ng kho�ng bie�t �ie�u m�nh ngh� co� ba�o �a�m �u�ng cha�n ly� ch�a. B��i ngh� qua kinh nghie�m hoa�c �o�c sa�ch v�� be�n ngoa�i ro�i cho la� suy ngh� cu�a m�nh th� �a�u ha�n �u�ng. V� du� to�i �ang ngo�i tre�n nu�i, xa xa tha�y co� �a�m ma�y �� h���ng Nam, gio� tho�i t��i mo�t ho�i th� m�a. Ho�m sau cu�ng tha�y tr��i sa�p chuye�n m�a nh� va�y, ne�n to�i ke�u mo�i ng���i do�n �o� �a�c vo�. Ai kho�ng nghe l��i to�i gia�n. Sau �o� gio� �o�ng chuye�n h���ng, ma�y bay n�i kha�c, tr��i kho�ng m�a n��a. Nh� va�y cha�c g� kinh nghie�m cu�a m�nh la� �u�ng. Nga�y ho�m qua ma�y gio� chuye�n nh� va�y th� m�a, nh�ng ho�m nay la�i kha�c. Cho ne�n kinh nghie�m la� y� nie�m cu�a qua� kh��, kho�ng the� tha�u suo�t ����c v� lai th� cha�c g� suy ngh� t�� qua� kh�� la� �u�ng.

To�i ra�t th�ch l��i ���c Pha�t da�y trong kinh A-ha�m: Ng���i to�n tro�ng cha�n ly� la� khi ngh� �ie�u g� th� no�i "�a�y la� ca�i ngh� cu�a to�i". Ne�u ng���i kha�c ngh� kho�ng gio�ng m�nh th� �o� la� ca�i ngh� cu�a ng���i. Nh� va�y �a�u co� ca�i nhau, ne�u cho ra�ng ca�i ngh� cu�a to�i �u�ng, ai no�i kha�c la� sai, hai ng���i �u�ng ga�p nhau th� ��a t��i ca�i va�. �o� la� kho�ng to�n tro�ng cha�n ly�. To�n tro�ng cha�n ly� la� to�n tro�ng le� tha�t. Bie�t suy ngh� cu�a m�nh do kinh nghie�m t�� qua� kh��, co� khi �u�ng, co� khi sai th� ng���i kha�c cu�ng va�y. V� the� chu�ng ta ���ng cho ca�i ngh� cu�a to�i la� �u�ng, cu�a ng���i kha�c la� sai.

Chu�ng ta v� kho�ng bie�t to�n tro�ng cha�n ly� ne�n c�� xa�y ra �a�u tranh, ca�i va� nhau hoa�i. Ne�u bie�t to�n tro�ng cha�n ly� th� kho�ng nh� the�. Chu�ng ta kie�m la�i se� tha�y ca�i ngh� cu�a m�nh kho�ng cha�c, kho�ng �u�ng. Nga�y nay ngh� the� na�y, nga�y mai ngh� the� kha�c, do hoa�n ca�nh ma� co� sai bie�t, nh� va�y th� �a�u co� co� ��nh ����c. Ne�n Pha�t da�y qua�n ta�m vo� th���ng la� mo�t do�ng cha�y, luo�n �o�i thay kho�ng tha�t, ���ng co� cha�p no�.

�e�n qua�n pha�p vo� nga�. Pha�p co� hai: mo�t la� ta�m pha�p, hai la� sa�c pha�p. Ta�m pha�p t��c la� ta�m s�� pha�p. Trong Duy th��c ho�c ke� ro� buo�n, th��ng, gia�n, ghe�t, nh��ng th�� �o� kho�ng pha�i la� ta. Va�y ma� co� ai ho�i th� no�i to�i buo�n qua� hoa�c to�i gia�n qua�. To�i buo�n, to�i gia�n t��c cha�p ta�m s�� pha�p la� to�i. Ne�u buo�n gia�n la� to�i th� khi he�t buo�n gia�n la� ai? Ne�u buo�n gia�n la� to�i th� le� ra khi he�t buo�n gia�n, ca�i to�i cu�ng he�t, nh�ng to�i va�n s�� s�� �a�y. Nh� va�y co� pha�i sai la�m kho�ng? Ne�n bie�t ta�m pha�p kho�ng pha�i la� to�i.

Co�n sa�c pha�p vo� nga� la� sao? V� du� nh� b�nh hoa, nha�n co� b�nh co� hoa ne�n go�i la� b�nh hoa. Va�y ca�i g� la� chu�? Ne�u co� b�nh ma� kho�ng hoa th� go�i b�nh hoa ����c kho�ng? Hay kho�ng b�nh, ch� co� ca�nh hoa �e� �� ngoa�i th� go�i la� b�nh hoa ����c kho�ng? Nh� va�y qua�n sa�t b�nh hoa ch� la� gia� danh, kho�ng co� chu� the� ne�n kho�ng co� nga�. Nha�n sa�u n�i chu�ng ta cha�p ta�m pha�p la�m m�nh la� sai, s�� va�t be�n ngoa�i cha�p la� tha�t cu�ng kho�ng �u�ng. �a�y go�i la� qua�n pha�p vo� nga�.

Qua �o� chu�ng ta tha�y qua�n tha�n ba�t t�nh, tho� la� kho�, ta�m vo� th���ng, pha�p vo� nga� la� xoa�y tha�ng �e� pha� a�i nga�. A�i nga� he�t la� vo� nga�, la� Nie�t-ba�n, la� vo� sanh, ro� ra�ng nh� va�y. Vie�c tu cu�a chu�ng ta co�t �e� �i t��i gia�i thoa�t sanh t��, ne�n ���c Pha�t da�y t�� ca�n �e�n sa�u �e� chu�ng ta tha�y t���ng ta�n. Nh� va�y pha�p qua�n T�� nie�m x�� ch�nh la� pha�p tu thie�n. Ne�n bie�t gia�o ly� tro�ng ta�m cu�a �a�o Pha�t, T�� �e� la� ca�n ba�n. Ma� ngay t�� T�� �e�, Pha�t �a� da�y nh� the� ne�n Thie�n ��nh ch�nh la� co�t tu�y, la� ne�n ta�ng cu�a �a�o Pha�t.

To�m la�i, chu�ng ta tu Pha�t tr���c nha�t pha�i ba�t �a�u t�� Tam hue� ho�c t��c la� Va�n, T�, Tu. Ke� �o� la� Tam vo� la�u ho�c t��c Gi��i, ��nh, Tue�. Tu ho�c nh� the� �e� gia�i thoa�t sanh t��, la� mu�c ��ch c��u ca�nh cu�a ng���i xua�t gia.

Nh� va�y, mo�t tu s� bie�t bo�n pha�n cu�a m�nh th� kho�ng the� thie�u Tam hue� ho�c va� Tam vo� la�u ho�c. Co� the� chu�ng ta tu m��i �a�t ����c ke�t qua� to�t. Mong ra�ng ta�t ca� chu�ng ta nghe hie�u, suy nga�m va� tu ta�p �u�ng nh� nh��ng g� ���c Pha�t �a� da�y, th� qua� gia�i thoa�t quye�t se� �a�t ����c, kho�ng nghi.

]

 


[mucluc][loidausach][p1][p2][p3][p4][p5][p6][p7][p8]

[Trang chu] [Kinh sach]