GÕ CỬA THIỀN
101 Zen Stories
Thiền Sư Muju
NGUYÊN MINH dịch và chú giải
Nhà xuất bản Văn Hoá Thông Tin 2009Lời nói đầu
Ngài
Nam Tuyền nói: “Tâm
bình thường là đạo.” Chư vị
Tổ sư dùng đến
vô số phương tiện cũng không ngoài việc dẫn dắt người học
đạt đến tâm bình thường này. Vì thế, thiền không phải là một
lãnh vực siêu nhiên vượt ngoài
phạm trù ý thức thông thường như nhiều người lầm tưởng, mà
trái lại chính là sự soi rọi, chiếu sáng những
trạng thái tâm thức hết sức bình thường mà mỗi người
chúng ta đều đã và đang
trải qua trong cuộc sống thường ngày.
Một trăm lẻ một
câu chuyện trong sách này là một trăm lẻ một
câu chuyện hết sức bình thường. Phần lớn được chuyển dịch sang Anh ngữ từ tập sách tiếng Nhật có tựa là Shaseki-shu (được dịch sang Anh ngữ là Collection of stone and sand) có nghĩa là “góp nhặt cát đá”. Đúng như tên gọi đó, trong tuyển tập này bạn sẽ không
tìm thấy những ngọc ngà
châu báu rực rỡ muôn màu, mà chỉ có những đá sỏi, đất cát
hết sức bình thường, luôn có thể
tìm thấy ở bất cứ nơi đâu trong cuộc sống.
Tuy nhiên, khi được soi rọi dưới ánh sáng
tỉnh thức của thiền, mỗi một hòn sỏi,
hạt cát nơi đây đều sẽ toát lên những
ý nghĩa phi thường. Khi hiểu được điều này, người đọc sẽ
nhận ra bằng
tâm thức rộng mở của chính mình rằng
phép mầu vi diệu nhất chính là việc bước đi
vững vàng trên mặt đất.
Từ khi
thiền sư Muju (
Vô Trú) đưa ra
tác phẩm này tại
Nhật Bản vào khoảng thế kỷ 13, nó đã nhanh chóng cuốn hút đông đảo mọi tầng lớp người đọc. Có người
tìm thấy trong
tác phẩm những nụ cười
ý vị, những phút giây
thanh thản giải tỏa sự
căng thẳng trong cuộc sống; người khác lại
tìm thấy nơi đây những
thông điệp sâu sắc về
ý nghĩa đời sống, về
mục đích cao cả nhất của một
kiếp người... Nói chung,
tùy theo những khả năng nhận hiểu khác nhau mà
tác phẩm này hầu như có thể khơi mở được tất cả những dòng suy tư khắc khoải của mỗi người. Đó chính là nét độc đáo của
tác phẩm, và cũng chính là
lý do giải thích vì sao đã có rất nhiều bản dịch
tác phẩm sang các
ngôn ngữ khác
liên tục ra đời.
Mặt khác,
năng lực nhận thức của mỗi
chúng ta luôn thay đổi qua sự
học hỏi và
kinh nghiệm sống. Vì thế, nếu bạn đã từng đọc qua
tác phẩm này cách đây nhiều năm, thì
chắc chắn khi đọc lại nó
một lần nữa bạn cũng sẽ có được những cảm nhận khác biệt hơn so với lần đọc trước. Đây lại là một nét độc đáo khác nữa của
tác phẩm. Và điều này
giải thích vì sao
tác phẩm vẫn
tồn tại và
duy trì được
giá trị của chính nó qua nhiều thế kỷ, cũng như
chắc chắn sẽ còn
tiếp tục tồn tại lâu dài trong tương lai.
Bản Việt dịch này được
thực hiện dựa trên bản Anh ngữ của Nyogen Senzaki và Paul Reps, được
ấn hành lần đầu tiên tại London (Anh quốc) vào năm 1939, chủ yếu
dựa vào tác phẩm trước đây của
thiền sư Muju và sưu tập thêm một số các
giai thoại khác trong nhà thiền, được
lưu truyền rộng rãi ở Nhật
trong suốt hơn 5 thế kỷ.
Chúng tôi cố gắng giới thiệu với quý
độc giả qua
hình thức song ngữ để tạo
điều kiện đối chiếu với bản tiếng Anh, qua đó những người có khả năng
sử dụng tiếng Anh sẽ có thể tiếp cận
tác phẩm một cách sâu sắc và
toàn diện hơn. Và điều này cũng nhằm bổ sung những chỗ khiếm khuyết mà có lẽ ít nhiều không sao
tránh khỏi trong bản Việt dịch, như
kinh nghiệm đã cho thấy từ những bản dịch trước đây.
Cuối cùng, trong quá trình chuyển dịch, người dịch đã không sao ngăn được dòng
cảm hứng được khơi dậy từ
tác phẩm, nên cũng mạn phép ghi lại những
cảm xúc của mình sau mỗi
câu chuyện. Đây là những
ý tưởng,
nhận thức chủ quan của người dịch, chỉ ghi lại đây để chia sẻ phần nào cùng bạn đọc,
hoàn toàn không có ý
giảng giải hay
bình luận về
tác phẩm. Vì thế, nếu có những
sai lầm hoặc
nhận thức lệch lạc nào đó trong phần này, xin bạn đọc hiểu cho đó chỉ là
lỗi lầm của
cá nhân người dịch, không
liên quan đến tác phẩm.
Ngoài ra, hầu hết những
câu chuyện này đều xảy ra ở Nhật, nên danh từ “thiền” trong
toàn bộ dịch phẩm này
mặc nhiên được dùng để chỉ cho pháp thiền ở Nhật (Zen) chứ không chỉ chung các phái thiền khác nhau trong
đạo Phật.
Và bây giờ, xin mời bạn đọc bước vào
thế giới của những
câu chuyện bình thường, với những nhân vật và
sự kiện rất
bình thường, để qua đó cảm nhận được những
ý nghĩa hết sức phi thường!
Mùa Xuân 2008
Nguyên Minh