Tiểu Sử Vắn Tắt Đức Jamyang Khyentse Wangpo

TIỂU SỬ VẮN TẮT
ĐỨC JAMYANG KHYENTSE WANGPO (1820-1892)[1]
Alak Zenkar Rinpoche[2] soạn
Pema Jyana chuyển dịch Việt ngữ

Đức Jamyang Khyentse sinh trong vùng Yaru Khyungchen Drak ở Dilgo thuộc Derge, miền Đông Tây Tạng vào ngày năm tháng sáu Tây Tạng năm Kim Thìn trong chu kỳ sáu mươi năm thứ mười bốn. Cha của Ngài là ông Rinchen Namgyal, một thư ký ở Derge thuộc dòng họ Nyo và là hậu duệ của Tổ Drikung Changchub Lingpa. Mẹ của Ngài, bà Sonam Tso, là con gái của Gerab Nyerchen Gontse thuộc gia đình Sogmo.

Đức Jamyang Khyentse học đọc khi lên bốn hay năm tuổi và từ khi còn nhỏ, trí thông minh của Ngài đã phát triển khiến Ngài có thể làm chủ việc đọc, viết cùng những kỹ năng khác mà không gặp khó khăn nào. Mười hai tuổi, Ngài được Đức Thartse Khenchen Jampa Kunga Tendzin[3] công nhận là vị tái sinh của Khenpo vĩ đại của [Tu viện] Evam Tharpatse – Jampa Namkha Chime[4] và Ngài được ban danh hiệu Jamyang Khyentse Wangpo Kunga Tenpe Gyaltsen Palzangpo. Hai mươi mốt tuổi, Ngài thọ đại giới từ Đức Minling Khenchen Rigdzin Zangpo[5]. Tựu chung lại, Ngài có hơn một trăm năm mươi vị thầy – những đạo sư vĩ đại từ cả bốn trường phái chính – Sakya, Gelug, Kagyu và Nyingma – từ khắp các vùng như U và Tsang, cũng như miền Đông Tây Tạng, bao gồm Đức Minling Trichen Gyurme Sangye Kunga[6], Đức Shechen Gyurme Thutob Namgyal, Đức Sakyapa Dorje Rinchen[7] và huynh đệ Khenpo vĩ đại của Thartse[8] cũng như nhiều bậc giảng giải kinh văn uyên bác về năm ngành khoa học.

Nhờ sự nghiên cứu về các ngành khoa học bình thường của thủ công, y học, ngữ pháp và lô-gic, và các giới luật thứ yếu khác nhau, cũng như những bộ luận chính yếu của nhân thừa đặc tính về Trung Đạo, Bát Nhã, Luật Tạng và A-tỳ-đạt-ma, và các chỉ dẫn sâu xa của những Mật điển như Thắng Lạc Kim Cương, Kim Cương Hỷ và Mật Tập Kim Cương, cũng như Guhyagarbha và Kim Cương Thời Luân cùng nhiều Mật điển khác của quả thừa Mật chú bí mật, Ngài xua tan mọi nghi ngờ và nhận thức sai lầm.

Ngài đã tu học với những đạo sư từ mọi truyền thống chân chính của sự thực hành với một truyền thừa không gián đoạn, thứ còn tồn tại vào thời điểm đó ở Xứ Tuyết [Tây Tạng], mà đặc biệt là ‘Tám Cỗ Xe’:

1. Những giáo lý của các truyền thống Kama, Terma và linh kiến thanh tịnh trong Trường phái Cựu Dịch Nyingma, điều đến từ một dòng nhĩ truyền được trao truyền bởi vô số đạo sư uyên bác và thành tựu, tất cả đều nhờ lòng từ của Khenpo Shantarakshita, Đạo Sư Liên Hoa Sinh Padmasambhava và vua Pháp Trisong Deutsen.
2. Những giáo lý linh thiêng[9] của các truyền thống Cựu và Tân Kadam, được thành lập bởi Tổ Jowo Atisa vô song và vinh quang và phát triển thêm nhờ những nỗ lực tuyệt vời của Đức Lobsang Drakpa [tức Tổ Tsongkhapa], hóa thân Bồ Tát Văn Thù Sư Lợi.
3. Những chỉ dẫn trọng yếu của Đạo và Quả (Lamdre), tinh túy tâm yếu của đại thành tựu giả Virupa, thứ đến từ những vị Tổ Sakyapa vinh quang cùng những bậc kế thừa và sau đấy được trao truyền bởi nhiều truyền thừa khác nhau, bao gồm Sakya, Ngor và Tsar.
4. Bốn dòng suối của giáo lý[10] trong truyền thống Kagyu, bắt nguồn từ Đức Marpa, Milarepa và Gampopa và chia thành bốn truyền thừa Kagyu chính[11] và tám truyền thừa phụ[12].
5. Giáo lý vàng ròng của Không Hành Nữ Niguma từ [truyền thừa] Shangpa Kagyu vinh quang, điều đến từ Tổ Khyungpo Naljor uyên bác và thành tựu.
6. Thực hành Sáu Nhánh, điều nhấn mạnh vào Kim Cương Du Già của giai đoạn hoàn thiện của Kim Cương Thời Luân huy hoàng và đến Tây Tạng từ những vị vua Pháp tôn quý của Ấn Độ và các vị khác như Kalapada vào thời kỳ đầu, giữa và sau, và phát triển thành mười bảy truyền thống, điều sau đó được kết tập lại và trao truyền bởi khất sĩ Tukje Tsondru[13] và những vị khác.
7. Những giáo lý cao quý của truyền thống Xoa Dịu Khổ Đau [Shije] đến từ Tổ Padampa Sangye cùng với các giáo lý sâu xa về các đối tượng của sự cắt đứt hay Chod, điều được trao truyền bởi Machik Labdron và những vị khác.
8. Tiếp cận và thành tựu của Tam Kim Cương, những giáo lý được trao truyền cho đại thành tựu giả Orgyenpa Rinchen Pal bởi mẹ của chư Phật, chính là Kim Cương Du Già Nữ.

Ngài đã thọ nhận toàn bộ những giáo lý này theo cách thức đúng đắn, thấu triệt tất cả quán đỉnh chín muồi, chỉ dẫn giải thoát và khẩu truyền hỗ trợ từ truyền thừa thì thầm ‘từ miệng đến tai’ vào ‘nút vĩnh cửu’ vinh quang của tâm trí tuệ của Ngài.

Với sự tinh tấn lớn lao và vượt qua mọi khó khăn vật lý, Ngài thọ nhận khẩu truyền cho khoảng bảy trăm tập, đại diện cho giáo lý trọn vẹn, không bộ phái của Ấn Độ và Tây Tạng, đặc biệt bao gồm bất cứ trao truyền nào còn tồn tại cho Những Giáo Lý Quý Báu Được Chuyển Dịch Của Đấng Chiến Thắng (Kangyur), Tuyển Tập Mật Điển Nyingma (Nyingma Gyubum) và Các Bộ Luận Được Chuyển Dịch (Tengyur).

Ngài không chỉ sở hữu sự uyên bác bao la mà còn phát triển những phẩm tính vô song của kinh nghiệm và chứng ngộ nhờ hoàn thiện thực hành thiền định. Dần dần, danh tiếng của Ngài lan rộng khắp Tây Tạng và danh hiệu Pema Osal Dongak Lingpa, ‘bậc trì giữ bảy sự trao truyền đặc biệt (ka bab dun)’[14], được nghe thấy ở khắp nơi như tiếng sấm dội vang khắp vùng đất. Ngài thọ nhận bảy trao truyền đặc biệt theo cách thức sau đây:

1. Được khơi dậy nhờ sự gia trì từ tâm trí tuệ của Guru Tsokye Dorje [Đạo Sư Hồ Sinh Kim Cương] và sự trao truyền quán đỉnh biểu tượng[15], Ngài nhận được sự cho phép giảng dạy và trao truyền các Kinh điển và Mật điển của những trường phái mới cũng như các giáo lý kinh văn ban đầu (kama) và những phát lộ (terma) của truyền thống cổ xưa, bao gồm tất cả quán đỉnh chín muồi, chỉ dẫn giải thoát và khẩu truyền hỗ trợ.
2. Bằng cách phát lộ các hộp kho tàng tại những địa điểm như Drakmar Drinzang, Damsho Nyingdrung và Terlung Pema Shelri, Ngài thọ nhận sự trao truyền các kho tàng đất (sater).
3. Giải những mật mã bí mật, thứ xuất hiện trước mắt Ngài hay tự làm sáng tỏ trong cõi giới của tâm trí tuệ của Ngài, Ngài được ban tất cả quán đỉnh và chỉ dẫn tức thì bởi Guru Rinpoche trong hình tướng của nhiều vị phát lộ kho tàng, nhờ đó, thọ nhận dòng truyền thừa ngắn của những kho tàng được tái phát lộ (yangter).
4. Nhờ sức mạnh của việc trực tiếp diện kiến nhiều Bổn tôn Yidam và thọ nhận gia trì, những từ ngữ kim cương, không khác với từ ngữ của các Mật điển đến với Ngài một cách tự nhiên và Ngài thọ nhận sự trao truyền của các kho tàng tâm sâu xa (gongter).
5. Ngài thọ nhận sự trao truyền các giáo lý được nhớ lại (jedren), bao gồm các pho giáo lý được trình bày dựa trên ký ức về các địa điểm và sự kiện trong quá khứ.
6. Ngài cũng thọ nhận trao truyền các linh kiến thanh tịnh (dagnang) và
7. Trao truyền của truyền thừa nhĩ truyền (nyengyu).

Tất cả những gì mà Ngài đã thọ nhận về Kinh điển, Mật điển và chỉ dẫn cốt tủy, Ngài đều trao truyền cho các đệ tử tùy theo căn cơ và phước duyên của họ. Bằng cách liên tục ban các quán đỉnh, trao truyền và giáo lý, Ngài đảm bảo rằng những môn đồ của Ngài có nền tảng vững chắc dựa trên các giáo lý bất bộ phái trọn vẹn của Đức Phật và đã thiết lập nhiều vị trên con đường của sự chín muồi và giải thoát. Quan trọng nhất trong vô số đệ tử của Ngài, những bậc trì giữ giáo lý là Kongtrul Yönten Gyatso[16], Ju Mipham Jamyang Namgyal Gyatso[17], Dodrupchen Jigme Tenpe Nyima, Terchen Chokgyur Lingpa[18] và nhiều đạo sư uyên bác và thành tựu của Trường phái Nyingma; bậc trì giữ Pháp tòa Sakya vĩ đại – Ngài Tashi Rinchen, Zimok Rinpoche của Tu viện Nalendra, rất nhiều vị Khenpo đáng kính của Ngor và nhiều đạo sư tôn quý khác của truyền thống Sakya; Đức Gyalwa Karmapa thứ mười bốn và mười lăm, Situ Rinpoche thứ mười và mười một, Taklungma Rinpoche và những bậc trì giữ giáo lý Kagyu khác; Konchok Tenpa Rabgye, vị Nomihan vĩ đại của Drakyab, Lithang Khenchen Jampa Phuntsok, Horkhang Sar Gyalwa và nhiều Geshe vĩ đại khác của truyền thống Riwo Gendenpa, cũng như nhiều học giả, thiền gia khất sĩ khác và những bậc trì giữ giáo lý của truyền thống Yungdrung Bonpo.

Với những món cúng dường mà Ngài nhận được từ các đệ tử sùng kính, Ngài đặt làm khoảng hai nghìn bức tượng Đức Phật, từ vàng và đồng, như những đại diện về thân giác ngộ của Đức Phật. Như những đại diện về khẩu giác ngộ, Ngài cho làm những bản khắc gỗ cho khoảng bốn mươi tập và chịu trách nhiệm cho khoảng hai nghìn tập được sao chép bằng tay. Như những đại diện về ý giác ngộ của Đức Phật, Ngài xây dựng hơn một trăm bảo tháp bằng vàng và đồng; nổi bật nhất trong đó là bảo tháp vĩ đại ở Lhundrup Teng. Để lưu giữ những đại diện về thân, khẩu và ý giác ngộ này, Ngài xây dựng khoảng mười ba ngôi chùa lớn và nhỏ, nơi những thành viên của Tăng đoàn nhận được sự kính trọng và tiến hành các thực hành hàng ngày và những nghi lễ thường kỳ. Bên cạnh đó, Ngài hỗ trợ nhiều Tu viện bị hư hại do những bất ổn xã hội và đóng góp lớn lao để hỗ trợ những sự cúng dường và v.v. Ngài khuyên các quan chức từ Trung Hoa và Tây Tạng, cũng như những vị vua và thượng thư của Derge và như thế, đem lại sự hòa giải. Đó là những hành động không thể sánh bằng của Ngài trong việc đem lại lợi lạc cho giáo lý và chúng sinh.

Kết thúc những hành động bao la và tuyệt vời như vậy, Ngài thị hiện viên tịch vào ngày hai mươi mốt tháng Hai năm Thủy Thìn thuộc chu kỳ sáu mươi năm thứ mười lăm.

Các trước tác của Ngài, điều bắt đầu từ thời thanh niên cho đến ngay trước khi viên tịch vào năm bảy mươi ba tuổi, bao gồm khoảng mười ba tập. Như được chỉ ra rõ ràng trong phụ lục cho các tác phẩm được tuyển tập của Ngài, với tựa đề Chìa Khóa Của Kho Chỉ Dẫn Xuất Sắc, những tác phẩm này có thể được chia thành chín loại chính:

1. Một tuyển tập những lời cầu nguyện và tán thán, thứ giống như âm nhạc từ cõi trời làm hài lòng những Đấng Chiến Thắng cùng các trưởng tử;
2. Một tuyển tập lời khuyên về nhiều chủ đề khác nhau, thứ giống như con thuyền vĩ đại mà nhờ đó, người ta có thể vượt qua đại dương kiến thức bao la;
3. Vô số điểm sâu xa về triết học Phật giáo, ‘ngành khoa học của ý nghĩa bên trong’, thứ giống như những đám mây vĩ đại;
4. Những giải thích tao nhã làm sáng tỏ ý nghĩa của Kinh điển và Mật điển, thứ giống như các khối cầu sáng tỏ của mặt trời và trăng;
5. Các nghi quỹ và sắp xếp nghi lễ liên quan đến rất nhiều Bổn tôn, thứ giống như dấu hiệu vinh quang của Đức Kim Cương Tát Đỏa;
6. Những sự làm sáng tỏ về tất cả các ngành khoa học chính và phụ, giống như hồ lớn làm hài lòng thiên nữ Diệu Âm;
7. Lịch sử, tiểu sử và biên niên sử của các đời Tu viện trưởng, thứ giống như khu vườn tuyệt diệu đầy hấp dẫn;
8. Các tác phẩm về những chủ đề quan trọng khác, thứ giống như quốc vương quyền lực có thể ban tặng mọi mong ước; và
9. Một pho những bài chứng đạo ca kim cương sâu xa, thứ giống như kho bí mật tự sinh khởi của tịnh quang không thể phá hủy.

Hơn thế nữa, chính vị đạo sư vĩ đại này là người chịu trách nhiệm sắp xếp những tuyển tập quan trọng như Trích Yếu Nghi Quỹ và chính nhờ hoạt động giác ngộ của Ngài mà Năm Kho Tàng của Đức Jamgon Kongtrul Rinpoche, Trích Yếu Mật Điển của Ponlop Loter Wangpo và Tuyển Tập Hai Mươi Bảy Mandala Nyingma Kama của Palyul Gyatrul Dongak Tenzin đều được kết tập và chỉnh sửa. Vì thế, hoạt động giác ngộ của Ngài vẫn tiếp tục, đem tất cả những giáo lý này đến với các môn đồ hữu duyên của Ngài và nhiều học trò khác của Giáo Pháp.

Được biên soạn bởi Thubten Nyima sùng kính.

Adam Pearcey chuyển dịch sang Anh ngữ năm 2006.

Pema Jyana chuyển dịch Việt ngữ.