PHIỀN NÃO Hôm nay tôi muốn nói về sự
rắc rối hay
phiền não. Khi bạn nghe một vài
giáo lý phù hợp thật tốt với bạn và
cảm thấy tin tưởng trong việc
thực hành phương pháp ấy và
tin tưởng đó là một phương thức đáng sống thì bạn sẽ gặp nhiều bất tiện. Đó chính là khi bạn thật sự bắt đầu bước vào
hành trình của một chiến sĩ–tức là, khi bạn muốn sống một cuộc sống
trọn vẹn thay vì buông xuôi theo
thế sự, khi bạn bắt đầu
cảm thấy niềm say mê sống và phát triển, khi sự
khám phá, sự phát triển và sự
hiếu kỳ trở thành con đường của bạn–thì về cơ bản, nếu bạn theo con tim của bạn, bạn sẽ
nhận thấy rằng nó thường là một sự bất tiện cực kỳ.
Khi
qui y và
trở thành một
Phật tử, bạn
trở thành một người tị nạn. Điều đó muốn nói rằng, bạn rời bỏ
gia đình và bạn
trở thành vô gia cư trong một
ý nghĩa nào đó,
dĩ nhiên, bạn có thể vẫn sống ở một nơi rất tốt, với
gia đình và những người
thân yêu hoặc
ít nhất với vật cưng của bạn như mèo, chó, ngựa, sóc... Tuy vậy, trong
thâm tâm, một khi bạn bắt đầu
hành trình này, có một
ý niệm về việc rời bỏ
gia đình và trở nên
vô gia cư.
Hình ảnh khác về điều đó là bardo (một
trạng thái trung gian).
Thuật ngữ này thường
liên quan đến thời kỳ giữa sự chết và sự
tái sinh tiếp theo, bạn vừa mới rời bờ, nhưng bạn chưa đến nơi nào cả. Bạn không biết nơi bạn sắp đến và bạn ở ngoài khơi xa đủ lâu để chỉ có một kỷ niệm
mơ hồ về nơi bạn đến. Bạn vừa mới rời khỏi nhà, bạn vừa mới trở nên
vô gia cư, bạn mong muốn
quay trở lại nhưng không có cách nào để
quay trở lại. Đó gọi là Bardo, hay
trung hữu. Ở một vài
ý niệm nào đó tôi nghĩ, ngay bây giờ đó là một nơi mà tất cả
chúng ta đang sống với, ngay trong buổi tập này.
Mặc dầu chúng ta vẫn còn ở đây,
mọi người đang nghĩ về sự rời bỏ và có một vài
ý niệm về bardo, không phải
hoàn toàn ở đây, cũng không phải
hoàn toàn ở kia, chỉ hay
lui tới trong loại
không gian khó chịu này và phải ngồi đó với nó giờ này qua giờ khác.
Tâm trí của bạn cứ
đi tới đi lui, nhưng sự hướng dẫn cơ bản chỉ là rời khỏi nhà, đính nhãn hiệu “suy nghĩ” cho nó, rời nhà và
trở thành vô gia cư với loại
cảm giác lưng chừng đó về “Thời tiết đã rất
ấm cúng ở đây.
Thời tiết sẽ
ấm cúng khi tôi
quay trở lại, tôi nghĩ. Không
ấm cúng hay sẽ
ấm cúng ?”
Kể từ ngày hôm kia, chính tôi đã cảm nhận bardo này.
Chúng ta vẫn đang
thực tập và tuy
vẫn có một
chương trình khác sắp diễn ra. Tôi
cảm thấy bồn chồn, âu lo và tôi nghĩ tôi đang
bị cảm cúm và phân vân không biết tại sao tôi
chóng mặt, khó chịu. Đó chỉ là bardo.
Chúng ta vẫn ở đây, nhưng
chúng ta ở đâu? Nó quá bất tiện và
phiền phức. Nó sẽ
dễ chịu hơn khi
trở về nhà. Con thuyền
đặc biệt đang giong buồm này không phải là một con tàu chở hàng
sang trọng. Nó giống như những chiếc thuyền mà những người vượt biển
thường dùng. Nhưng bọn hải tặc có thể đến bất kỳ lúc nào và họ không biết họ có đến được bừ bên kia hay không và
thức ăn và nước có thể sẽ cạn. Tình huống không phải là khủng khiếp nhưng
rõ ràng nó có
cảm giác ấy. “Đây là nơi
chúng ta đã ở hay là nơi
chúng ta đang đi? Đây là đâu?”. Nếu bạn
thực hành thiền một cách nghiêm túc–Tôi không biết nghiêm túc ra sao, nhưng hãy nói là bạn
thực tập một thời gian–đôi khi bạn có
cảm giác về việc rời
bỏ nhà hoàn toàn và trở nên
vô gia cư.
Hơi thở đi ra và bạn ở đâu? Hoặc đôi khi có một
thực tế dễ chịu thoải mái hay có thể khó chịu nhưng vẫn
chắc chắn trong
tâm trí bạn, và nó tràn ngập tất cả
không gian, và rồi bạn
tỉnh dậy khỏi giấc mơ và nói: “Suy nghĩ” và bạn có thể phân vân bạn đang ở đâu, bạn là ai và hôm nay bạn làm gì? Tôi không thể nhớ, có phải năm nay là năm 1978–hay tôi biết nó chưa đến năm 2000, nhưng năm gì đây? Với
thời tiết này, tháng nào đây, có phải tháng 6 không? Nó hơi giống tháng 11–có lẽ là tháng 8. Cái gì, ở đâu, khi nào? Kẻ tị nạn. Bạn được gọi là kẻ tị nạn. Trong cuốn Born in Tibet (Sinh ra ở
Tây Tạng), Trungpa Rinpoche kể một
câu chuyện về cách ông rời
Tây Tạng. Đó là một minh chứng
sống động về điều gọi là một kẻ tị nạn. Nhóm người
Tây Tạng đông đúc này, có thể là hơn 300 người, gồm người già, trẻ em và những người trung niên, rời miền Đông Tây Tạng–xứ Kham–với những người hướng dẫn của họ. Khi họ đến
trung tâm Tây Tạng, người hướng dẫn không biết đường nữa, bởi vì họ chỉ biết miền Đông
Tây Tạng. Do đó, không có người hướng dẫn khác đưa họ đến
Ấn Độ. Hơn nữa, tuyết dày đến nỗi chạm đến nách của họ
vì vậy những tăng sĩ khỏe nhất
đi lên trước, trải cả
thân thể của họ trong tuyết và đứng lên rồi trải ra lại để làm một
con đường. Đôi lúc họ đi suốt cả
con đường lên các đỉnh núi chỉ để
nhận ra rằng họ đã nhầm đường và phải
quay trở lại. Họ không có nhiều
thức ăn. Ở một nơi nọ họ phải bơi qua một con sông và áo quần của họ ướt sủng. Rinpoche nói rằng nếu họ
cố gắng ngồi xuống, áo quần của họ cắt vào da họ bởi vì đá tuyết quá sắc bén, không
dễ chịu gì cả. Rinpoche nói rằng khi họ đi dọc theo một con sông, họ tạo nên một loại
âm thanh lẻng xẻng. Ông nói rằng không ai khác nghĩ đó là trò đùa. (ông kể những
câu chuyện về việc tạo nên những chuyện đùa vui về những gì đang xảy ra và rồi ông luôn nói: “Nhưng không người nào khác nghĩ đó là trò đùa”.)
Khi cuộc
hành trình này
kết thúc, những người tị nạn
nhận ra mình đang ở
Ấn Độ,
vô gia cư, trong một khí hậu
hoàn toàn mới lạ. Nhiều người trong họ bị bệnh lao phổi ngay từ khi
di chuyển từ một nơi sạch, lạnh và cao xuống một nơi bẩn, khô nóng và
ẩm thấp.
Cuối cùng, Chính phủ Nehru cũng rất tử tế với người
Tây Tạng, nhưng khi họ mới đến và ngay cả khi người ta rất hiếu khách, những người tị nạn vẫn
vô gia cư. Không ai biết họ là ai, không có sự khác nhau giữa một Tulku hay một vị trưởng
tu viện với một người
bình thường.
Quy y, đó là những gì có nghĩa là một người
Phật tử, đó là những gì có nghĩa là
trở thành một ngườỉ
hết lòng dùng
đời sống của họ để
tỉnh thức thay vì mê ngủ. Trungpa là người
hiểu rõ những bài học khó khăn, ông cũng là một người sống hết mình. Không phải là
vấn đề thuận tiện hay bất tiện. Có một
ý niệm về cuộc
hành trình toàn tâm toàn ý trong
cuộc đời ông. Một khi bạn biết rằng
mục đích của
cuộc đời chỉ
đơn giản là đi về phía trước và
liên tục dùng
cuộc đời của bạn để
tỉnh thức hơn là đưa bạn đến ngủ say, thì sẽ có một
ý niệm về sự
tận tâm dù bạn gặp khó khăn hay
thuận lợi. Rinpoche
nhấn mạnh sự
bất lợi. Chẳng hạn, ông luôn bắt
mọi người phải chờ cưộc nói chuyện của ông, tôi không nghĩ ông có
dự tính nào hay không, nhưng
đơn giản đó chính là
tính cách của ông. Có một
buổi lễ ủy quyền mà ông đã bắt người ta chờ ông trong 3 ngày. Bạn đã
hoàn toàn không nghĩ rằng điều đó thật sự sẽ xảy ra. Khi ông muốn ai đó đến Nova Scotia, ông thường trêu chọc
mọi người về sự
thích nghi dễ chịu của họ. Ông nói: “Ồ, bạn sẽ không muốn đi bởi vì nó có nghĩa là rời bỏ căn nhà
xinh xắn, công việc tốt của bạn. Bạn sẽ không có
thời gian thoải mái để tìm một công việc ở Nova Scotia”. Đôi khi tôi nghĩ rằng ông muốn
mọi người đến Nova Scotia chỉ vì nó quá
bất lợi. Sự
thích ứng dễ chịu có thể làm hại tinh thần–đó là
thông điệp chung.
Lựa chọn sự
ấm cúng, như
lý do chính để
tồn tại, trở nên một trở ngại
liên tục đối với việc tạo một bước nhảy và làm một điều mới mẻ, làm một điều bất thường, như đi đến một vùng đất
xa lạ.
Sawang Osel Mukpo nói với tôi rằng Rinpoche bảo anh ta rằng ông muốn sắp xếp đồ đạc trong phòng để nó khá không dễ dàng với lấy một
vật dụng. Thay vì đặt cái bàn gần để
mọi việc dễ dàng, ông thích để nó ra xa khoảng nửa inche để bạn phải với tay đến. Rinpoche cũng
nói nhiều lần rằng thật tốt để mặc quần của bạn chật một chút. Ông thường mặc một cái obi, một cái thắt lưng to với một bộ kimono, bên trong áo quần ngoài, khá chật, để nếu ông đi đứng
uể oải, ông ta sẽ khó chịu–ông phải giữ “đầu và vai”. Ông thiết kế đồng phục. Tôi nhớ một bộ đồng phục ông đã thiết kế và bị xé ở một
buổi lễ: Nó được làm bằng len gây ngứa, với một cái cổ cao, và nhiệt độ bên ngoài khoảng 90 độ với độ ẩm cao. Ông khẳng định rằng những
bất lợi này thật sự làm bạn
vui tươi lên giữ cho bạn
tỉnh thức.
Khi tôi
cảm thấy hơi
mệt mỏi vào những ngày
cuối cùng, nó như một sự thúc giục để nghĩ ra: “Tôi sẽ làm gì, chỉ suy sụp? Vâng, tôi sẽ chỉ
suy sụp Ai quan tâm?” Rồi tôi
để ý rằng người khác bắt đầu
cảm thấy khó chịu bởi vì tôi đã
thô lỗ với họ. Họ đã không làm gì sai, tôi chỉ
cảm thấy khó chịu. Bạn
nhận ra rằng cách bạn cảm nhận
tác động người khác và tuy bạn không muốn
giả vờ bạn
cảm thấy tốt khi thật sự bạn đang
cảm thấy khủng khiếp. Nó như một
công án và bạn được bỏ lại với nó. Nếu bạn thật sự
tận tâm, bạn sẽ được
tiếp tục bỏ lại cùng với
công án này về sự bất tiện hay khó chịu. Thật quá bất tiện để
nhận ra rằng bạn đang thấy khó chịu, rằng bạn đang đau đầu. Thật
bất lợi khi bạn bị ốm, khi đánh mất
hiện tại đầy nhiệt tình của bạn. Thật khó chịu khi người khác không xem bạn
tuyệt vời, khi người ta thấy rằng bạn có trứng trong bánh mì, rằng giữa
buổi lễ Oryoki có một sợi chỉ tơ làm sạch răng
mắc kẹt dưới chân bạn. Thật quá khó chịu để
nhận ra chính bạn
gặp rắc rối, quá khó chịu để
nhận ra chính bạn không đạt
mục tiêu.
Chính giáo lý đầu tiên tôi nhận được mà tôi có thể nhớ là ở Dharmadhatu, một trong những
trung tâm mà Rinpohe đã
thiết lập. Một trong những sinh viên lớn hơn đang đưa ra một cuộc
đàm thoại và anh ta nói: “Nếu bạn
thú vị trong những
giáo lý này, thì bạn phải
chấp nhận sự kiện rằng bạn sẽ không bao giờ gom được nó tất cả với nhau”. Đó là một câu nói làm tôi hoảng hồn. Ông nói một cách
rõ ràng: “Bạn sẽ không bao giờ gom nó tất cả
với nhau, bạn sẽ không bao giờ gom hành động của bạn đi
với nhau đầy đủ và
hoàn hảo. Bạn sẽ không bao giờ cột được tất cả những
thì giờ rỗi ranh lại với nhau”.
Cuộc sống đầy bất tiện, thật bất tiện khi
quản lý tu viện này, tôi không thể nói với bạn. Bạn có thể sắp xếp bếp núc lại và người giữ sách bỏ đi. Bạn có thể sắp xếp sách vở và người
giữ nhà bỏ đi. Bạn có một người
giữ nhà tốt, một đầu bếp tốt, một người giữ sách tốt và bỗng
nhiên không có Tăng và Ni trong
tu viện. Rồi thì có lẽ
mọi vật sẽ
hoạt động và nước cúp trong một tuần, sẽ không có điện và
thức ăn bắt đầu thối rữa. Thật là bất tiện và khó chịu.
Sự
tận tâm là một món quà quí báu, nhưng không ai có thể thật sự trau dồi nó cho bạn. Bạn phải tìm
con đường có tấm lòng và rồi đi trên đó một cách
hoàn hảo. Trong khi làm điều đó, bạn lại gặp sự
căng thẳng thần kinh, nhức đầu và thất bại nhục nhã. Nhưng trong sự
thực tập tận tâm và sự
theo đuổi tận lực ấy, sự
bất lợi này không phải là một trở ngại. Nó chỉ
đơn giản là một sự hòa trộn
dĩ nhiên của cuộc sống, một
năng lượng dĩ nhiên của
cuộc đời. Không những thế, đôi khi bạn chỉ mới lên máy bay và tất cả điều đó đều rất tốt và bạn nghĩ: “Đây rồi, đây là
con đường của tôi”. Nhưng khi bạn bỗng bị thất bại nhục nhã,
mọi người nhìn bạn, bạn tự nói: “Điều gì xảy ra với
con đường của tôi? Điều này có vẻ như
con đường vấy đầy bùn
lên mặt tôi”. Vì bạn
tận tâm cam kết với
hành trình của người chiến sĩ, nó làm bạn bị
châm chích đau nhói, nó thọc lét bạn. Giống như ai đó cười vào tai bạn, thách thức bạn nghĩ ra những gì để làm khi bạn không biết gì để làm. Nó hạ thấp bạn. Nó cởi mở con tim bạn.