Phẩm Trần Cấu (Kinh Thanh Lọc Tâm Ý).
Phẩm này có 19 bài kệ. Trần cấu ở đây là ô nhiễm, là cấu uế (mala).
Bài kệ thứ 2 dạy ta phải thắp ngọn đèn tâm lên, nghĩa là phải học sống với chánh niệm để từ từ làm hiển lộ tuệ giác, và diệt trừ được mọi ô nhiễm của tâm ý. Cụm từ ‘‘nhiễm ý định’’ trong bài kệ này có nghĩa là thắp lên ngọn đuốc của tâm ý. Chữ định 定 ở đây phải hiểu là định quang 定光 hay 錠光 những từ đã từng được sử dụng để dịch từ dipamkara. Dipamkara có nghĩa là đèn hay đuốc. Quý vị hãy thắp đuốc lên mà đi, đó là một lời nói rất nổi tiếng của Bụt. Dipamkara cũng có nghĩa là hải đảo (của tự thân). Bản Pháp cú Pali đã được hiểu theo nghĩa này.
Lười biếng, sắc dục, xan tham, si mê, bạo động, phạm giới… đều là những gì tạo ra ô nhiễm, đó là những ngọn lửa đốt cháy rất kinh khiếp. Bài kệ thứ 17 dạy: không có lửa nào nóng bằng lửa dâm, không có lửa nào cháy nhanh bằng lửa giận, không có lưới nào sít sao bằng lưới si, và không có dòng sông nào chảy xiết bằng dòng sông ái.
Hai bài kệ 18 và 19 dạy các vị xuất gia phải nỗ lực tiến tu, đừng đi tìm những lạc thú bên ngoài. Phải thực tập hết lòng để đạt được cái thấy vô ngã.
Bài kệ 1
Sinh vô thiện hành
Tử đọa ác đạo
Trú tật vô gián
Đáo vô tư dụng
Còn sống đây mà không chịu làm điều lành thì sau khi chết sẽ rơi vào những nẻo ác.
Rơi vào một cách nhanh chóng, không có thời gian để có thể tạm dừng lại.
Và khi đã rơi vào rồi thì cũng chẳng có hành trang nào mang theo được để giúp cho mình bớt khổ.
Sống không hành thiện
Chết rơi nẻo ác
Rơi nhanh không dừng
Không gì giúp được.
Bài kệ 2
Đương cầu trí tuệ
Dĩ nhiên ý định
Khứ cấu vật ô
Khả ly khổ hình
Phải phát tâm tìm cầu tuệ giác,
phải thắp sáng ngọn đuốc của tâm ý,
phải trừ khử cấu uế, đừng bị ô nhiễm, như vậy thì có thể buông bỏ được những đau khổ của hình hài.
Phát tâm cầu tuệ
Thắp sáng ngọn đuốc
Trừ khử cấu uế
Đừng bị ô nhiễm
Hình hài bớt khổ.
Bài kệ 3
Tuệ nhân dĩ tiệm
An từ sảo tiến
Tẩy trừ tâm cấu
Như công luyện kim
Người có trí tuệ biết từ từ đi tới một cách an lành,
diệt trừ được những cấu uế trong tâm, như người thợ luyện kim (lọc ra ngoài những chất dơ trong quặng).
Người trí từ từ
Đi tới an lành
Diệt trừ cấu uế
Như thợ luyện kim.
Bài kệ 4
Ác sinh ư tâm
Hoàn tự hoại hình
Như thiết sinh cấu
Phản thực kỳ thân
Những ác hành đều phát sinh từ cái tâm, và trở lại hủy hoại cái hình, như chất rỉ của thép từ thép sinh ra trở lại ăn hư cả thỏi thép.
Ác do tâm sinh
Trở lại hại mình
Như chầt rỉ thép
Từ thép mà ra.
Bài kệ 5
Bất tụng vi ngôn cấu
Bất cẩn vi gia cấu
Bất nghiêm vi sắc cấu
Phóng dật vi sự cấu
Không siêng năng tụng đọc và học hỏi kinh điển thì sẽ đi tới sự cấu uế của cách nói năng cũng như không siêng năng dọn dẹp nhà cửa thì sẽ đi tới sự cấu uế của nhà cửa.
Sắc dục đưa tới sự cấu uế của cách hành xử không đoan nghiêm.
Biếng lười đưa tới cái cấu uế của sự tan tành cơ nghiệp.
Không tụng học kinh
Nói năng bừa bãi
Như kẻ lười biếng
Dọn dẹp nhà cửa
Sắc dục đưa tới
Hành xử khiếm nhã
Buông lung làm cho
Tan tành cơ nghiệp.
Bài kệ 6
Xan vi huệ thí cấu
Bất thiện vi hành cấu
Kim thế diệc hậu thế
Ác pháp vi thường cấu
Cái xan tham đem lại sự cấu uế cho ân huệ và rộng lượng.
Cái bất thiện đem lại sự cấu uế cho hành vi.
Đời này cũng như đời sau, cái ác nào cũng luôn luôn đem tới sự cấu uế.
Xan tham ngăn cản
Bố thí rộng lượng
Bất thiện làm sai
Nay cũng như sau
Ác đem cấu uế.
Bài kệ 7
Cấu trung chi cấu
Mạc thậm ư si
Học đương xả ác
Tỳ kheo vô cấu
Cái cấu uế nhất trong các cấu uế không có gì bằng sự si mê.
Vị tỳ khưu phải thực tập buông bỏ những tâm hành bất thiện để đạt tới vô cấu.
Trong các cấu uế
Si mê xấu nhất;
Tỳ kheo buông bỏ
Tâm hành bất thiện
Đạt tới vô cấu.
Bài kệ 8
Cầu sinh vô sỉ
Như điều trường uế
Cường nhan nại nhục
Danh viết uế sinh
Người sống cẩu thả, khinh suất, không có liêm sỉ thì cũng như một con quạ mỏ dài, mổ ăn tạp nhạp, đó thật là một nếp sống cấu uế.
Cầu thả khinh suất
Không có liêm sỉ
Như quạ mỏ dài
Mổ ăn tạp nhạp
Nếp sống cấu uế.
Bài kệ 9
Liêm sỉ tuy khổ
Nghĩa thủ thanh bạch
Tị nhục bất vọng
Danh viết khiết sinh
Kẻ có liêm sỉ tuy sống thanh bần nhưng nghĩa khí thanh bạch, không bao giờ chịu nhục, không bao giờ dối trá, đó gọi là một nếp sống tinh khiết.
Kẻ có liêm sỉ
Tuy sống thanh bần
Nhưng nghĩa khí thanh
Không chịu nhục nhã
Gian lận dối trá
Nếp sống tinh khiết.
Bài kệ 10
Ngu nhân háo sát
Ngôn vô thành thật
Bất dữ nhi thủ
Háo phạm nhân phụ
Kẻ ngu hiếu sát, lời nói không thật, không cho mà lấy, xâm phạm vào vợ con của kẻ khác.
Kẻ ngu thích giết
Lời nói không thật
Không cho mà lấy
Gian dâm vợ người.
Bài kệ 11
Sính tâm phạm giới
Mê hoặc ư tửu
Tư nhân thế thế
Tự quật thân bổn
Mặc ý phạm giới, cứ mãi say sưa, những kẻ ấy đời đời kiếp kiếp tự đào gốc bản thân mình.
Mặc ý phạm giới
Cứ mãi say sưa
Đời đời kiếp kiếp
Tự đào gốc mình.
Bài kệ 12
Nhân như giác thị
Bất đương niệm ác
Ngu cận phi pháp
Cửu tự thiêu một
Thấy được như thế người ta sẽ không còn dám nghĩ tới việc làm ác,
cũng không muốn gần gũi những kẻ ngu phu mà làm điều phi pháp để tự mình đốt cháy mình một cách lâu dài.
Như thế không ai
Dám nghĩ làm ác
Không gần kẻ ngu
Làm điều phi pháp
Tự mình đốt chày.
Bài kệ 13
Nhược tín bố thí
Dục dương danh dự
Hội nhân hư sức
Phi nhập tịnh định
Có người bố thí vì niềm tin, có người bố thí vì muốn được tiếng khen.
Nếu mình còn ham tham dự vào những cái phù phiếm trang sức bên ngoài của thiên hạ thì mình vẫn chưa có cơ hội đi vào những cõi thiền định thanh tịnh.
Bố thí vì tin
Hoặc vì tiếng khen
Theo phù phiếm đó
Khó vào thiền định.
Bài kệ 14
Nhất thiết đoạn dục
Tiệt ý căn nguyên
Trú dạ thủ nhất
Tất nhập định ý
Phải đoạn trừ mọi dục, phải cắt đứt gốc nguồn của dục nơi tâm ý, đêm ngày một lòng, thì mới đi vào được thiền định an tĩnh.
Đoạn trừ mọi dục
Cắt gốc nguồn dục
Đêm ngày một lòng
Thiền định an tĩnh.
Bài kệ 15
Trước cấu vi trần
Tùng nhiễm trần lậu
Bất nhiễm bất hành
Tịnh nhi ly ngu
Dục là đối tượng của tâm, vướng mắc vào dục là bị nhiễm ô bởi trần lậu.
Người hành giả không để bị nhiễm ô, không đi theo dục, biết tịnh hóa tâm mình và lìa xa vô minh trần lậu.
Dục đối tượng tâm
Vướng vào bị nhiễm
Không chạy theo dục
Tịnh hóa tâm mình
Lìa xa vô minh.
Bài kệ 16
Kiến bỉ tự xâm
Thường nội tự tỉnh
Hành lậu tự khi
Lậu tận vô cấu
Thấy kẻ kia sa đọa thì mình phải thường nội tỉnh:
còn đi vào trần lậu thì còn bị lừa gạt dối trá. Hết trần lậu thì mới thành vô cấu.
Thấy kẻ sa đọa
Mình phải tự hỏi
Liệu bị lừa dối
Không dính, hết nhiễm.
Bài kệ 17
Hỏa mạc nhiệt ư dâm
Tiệp mạc tật ư nộ
Võng mạc mật ư si
Ái lưu sử hồ hà
Không có lửa nào nóng bằng lửa dâm.
Không có gì cháy nhanh hơn lửa nộ.
Không có lưới nào sít sao bằng lưới si.
Không có dòng sông nào chảy cuồn cuộn bằng dòng sông ái.
Lửa dâm nóng nhất
Lửa giận nhanh nhất
Lưới si sít nhất
Sông ái cuồn nhất.
Bài kệ 18
Hư không vô triệt tích
Sa môn vô ngoại ý
Chúng nhân tận lạc ác
Duy Phật tịnh vô uế
Nếu hư không không có dấu tích thì vị sa môn cũng không hề có ý tìm cầu bên ngoài.
Phần lớn người đời đều đi theo những gì trói buộc gây chướng ngại (triền sử) mà lại ưa thích làm như thế.
Chỉ có đạo Bụt mới chủ trương phải thanh lọc thân tâm, đừng cho cấu uế xâm nhập.
Hư không không dấu
Sa môn không hề
Tìm cầu bên ngoài;
Người đời thích trói
Chỉ Bụt chủ trương
Thanh lọc thân tâm
Không cho ô nhiễm.
Bài kệ 19
Hư không vô triệt tích
Sa môn vô ngoại ý
Thế gian giai vô thường
Phật vô ngã sở hữu
Nếu hư không không để lại dấu vết thì vị sa môn cũng không hề có ý tìm cầu bên ngoài.
Phần lớn người đời đều chạy theo những cái vô thường.
Chỉ có Bụt mới nói rằng không có cái ta, cũng không có cái của ta.
Hư không không vết
Sa môn không hề
Tìm cầu bên ngoài;
Người đời thích có
Chỉ Bụt chủ trương
Không có cái ta
Không có của ta.